Spis treści
Znaczenie rusztowań w budownictwie
Rusztowania budowlane zapewniają dostęp do elewacji, stropów i konstrukcji dachowych, umożliwiają transport materiałów oraz bezpieczne wykonywanie robót na wysokości. Współczesne systemy rusztowań są projektowane z uwzględnieniem nośności, stabilności, ergonomii oraz przepisów BHP.
Każda tego typu konstrukcja tymczasowa musi spełniać wymagania norm PN-EN 12810 i PN-EN 12811, które definiują parametry użytkowe i konstrukcyjne. Pierwsza dotyczy rusztowań elewacyjnych z prefabrykowanych elementów, druga reguluje zasady projektowania, obciążenia, badania i klasy użytkowe wszystkich typów konstrukcji tymczasowych.
Rodzaje rusztowań budowlanych
Rusztowania budowlane ‒ klasyfikacja ze względu na konstrukcję i sposób łączenia elementów
To najczęściej stosowany podział techniczny rusztowań, określający możliwości zastosowania poszczególnych rozwiązań.
Rusztowania ramowe – prefabrykowane systemy złożone z pionowych ram połączonych ryglami i stężeniami. Charakteryzują je:
- szybki montaż i demontaż;
- przeznaczenie głównie do elewacji o prostej geometrii;
- nośność typowa: klasy 2-4 wg PN-EN 12811;
- przeznaczenie głównie do prac malarskich, dociepleniowych i konserwatorskich.
Rusztowania modułowe (systemowe wielokierunkowe) – system oparty na pionowych słupach z rozetami (pierścieniami) montażowymi, do których wpina się elementy poziome, ukośne i podporowe w wielu kierunkach. Typowy rozstaw rozet to 50 cm, a możliwość podłączenia elementów co 45° zapewnia dużą elastyczność konstrukcji. Cechują się:
- elastyczną konfiguracją przestrzenną;
- zastosowaniem przy obiektach przemysłowych, mostach i nieregularnych bryłach;
- możliwością tworzenia złożonych układów dostosowanych do geometrii obiektu;
- wyższym kosztem wynajmu, ale większą uniwersalnością.
Przeczytaj również:
- Rusztowania warszawskie, elewacyjne czy rusztowania aluminiowe - jakie są potrzebne na budowie?
- Profesjonalne elektronarzędzia – na co zwrócić uwagę przy ich wyborze?
Rusztowania rurowo-złączkowe (rurowe) – tradycyjny system składający się z rur stalowych ϕ48,3 mm łączonych za pomocą złączek obrotowych, krzyżowych i równoległych:
- uniwersalne, dopasowują się do nietypowych kształtów budowli;
- montaż wymaga doświadczenia i często obliczeń statycznych;
- wykorzystywane przy renowacji obiektów zabytkowych;
- czasochłonne w montażu, ale oferują pełną swobodę konfiguracji.
Rusztowania kratowe (ramowo-przestrzenne) – oparte na konstrukcjach kratowych stalowych lub aluminiowych:
- wykorzystywane jako rusztowania nośne i podporowe;
- mają dużą sztywność przestrzenną i wysokie parametry nośności;
- znajdują zastosowanie przy deskowaniach stropowych i konstrukcjach mostowych;
- przenoszą znaczne obciążenia pionowe.
Rusztowania wsporcze i wieżowe (podpory montażowe) – tworzą układy podporowe dla konstrukcji żelbetowych lub stalowych:
- projektowane indywidualnie pod konkretne zadanie;
- przenoszą duże obciążenia pionowe;
- często łączone z rusztowaniami modułowymi;
- wymagają szczegółowych obliczeń statycznych.
Polecany artykuł:
Rusztowania budowlane ‒ klasyfikacja ze względu na sposób posadowienia i kotwienia
Rusztowania przyścienne (kotwione) – mocowane do ścian budynku za pomocą łączników i kotew:
- zapewniają wysoką stabilność przy ograniczonej szerokości;
- znajdują zastosowanie przy robotach elewacyjnych i dociepleniowych;
- kotwienie zazwyczaj co 4-6 m w pionie i poziomie (zależnie od obliczeń);
- wymagają oceny nośności podłoża kotwienia.
Rusztowania wolnostojące (niezakotwione) – konstrukcje samonośne, o ograniczonej wysokości:
- wykorzystywane tam, gdzie nie można ingerować w elewację (obiekty zabytkowe, fasady szklane);
- potrzebują większej szerokości podstawy dla zachowania stateczności;
- przeznaczone do prac krótkoterminowych.
Rusztowania jezdne (mobilne) – wyposażone w koła z hamulcem:
- wykorzystywane wewnątrz hal i obiektów kubaturowych;
- łatwe w przemieszczaniu bez demontażu;
- mają ograniczoną wysokość w zależności od rozstawu podstawy (stosunek wysokości do szerokości podstawy maksymalnie 3:1 dla użytkowania wewnętrznego, 4:1 na zewnątrz przy odpowiednim balastowaniu).
Rusztowania budowlane ‒ klasyfikacja ze względu na materiał wykonania
Obecnie w praktyce budowlanej zastosowanie mają przede wszystkim dwa rodzaje rusztowań – stalowe i aluminiowe.
Rusztowania stalowe – najczęściej ocynkowane ogniowo lub galwanicznie; wyróżniają się:
- dużą nośnością i trwałością eksploatacyjną;
- odpornością na uszkodzenia mechaniczne;
- większą masą – trudniejszy transport i montaż;
- konkurencyjną ceną wynajmu.
Rusztowania aluminiowe – wykonane ze stopów aluminium, są:
- znacznie lżejsze (około 50% masy stali);
- łatwiejsze w montażu i transporcie;
- bardziej podatne na odkształcenia przy przeciążeniach;
- droższe w zakupie i wynajmie;
- idealne dla prac wymagających częstych przestawień.
Rusztowania budowlane ‒ klasyfikacja ze względu na przeznaczenie
Rusztowania robocze – zapewniają dostęp i powierzchnię roboczą dla pracowników:
- muszą spełniać wymogi dotyczące szerokości pomostów (minimum 60 cm);
- wyposażone w poręcze ochronne i krawężniki;
- dostosowane do klasy obciążenia odpowiedniej dla rodzaju prac.
Rusztowania ochronne – służą do zabezpieczenia stref niebezpiecznych:
- montowane przy fasadach szklanych, nad ciągami komunikacyjnymi;
- wyposażone w gęste siatki ochronne lub zadaszenia;
- mogą nie mieć funkcji roboczej (brak pomostów).
Przeczytaj również: Narzędzia do układania płytek
Rusztowania nośne – stanowią tymczasowe podpory:
- dla deskowań, belek lub elementów prefabrykowanych;
- przenoszą znaczne obciążenia pionowe;
- niezbędny jest projekt konstrukcyjny i obliczenia statyczne;
- często montowane przy budowie mostów i wiaduktów.
Rusztowania specjalne – projektowane indywidualnie:
- dla obiektów o niestandardowej geometrii (wieże, zbiorniki, mosty);
- łączą elementy różnych systemów;
- wymagają autorskiego projektu technicznego.
Rusztowania budowlane ‒ najważniejsze kryteria doboru
Przy wyborze rusztowania budowlanego należy uwzględnić poniższe czynniki:
- wysokość konstrukcji – określa wymaganą klasę obciążenia, rodzaj kotwienia i liczbę poziomów; rusztowania powyżej 20 m wymagają wzmożonych środków bezpieczeństwa i częstszych kontroli;
- warunki podłoża – stabilność, nośność i nachylenie gruntu decydują o sposobie posadowienia; konieczna może być ocena geotechniczna i zastosowanie płyt podwalin lub podkładów rozpraszających obciążenie;
- rodzaj robót – prace lekkie (malarskie, konserwacyjne) wymagają klasy obciążenia 1-2 (75-150 kg/m²), średnie (tynkowanie) – klasy 3 (200 kg/m²), podczas gdy ciężkie (murowanie, montaż) – klasy 4-6 (300-600 kg/m²);
- dostępność przestrzeni – wąskie przejścia, zabudowa sąsiednia lub przeszkody terenowe ograniczają dobór systemu; w takich przypadkach sprawdzają się rusztowania modułowe lub przyścienne o małej szerokości;
- czas trwania robót – w projektach krótkotrwałych zalecane są szybkie w montażu systemy ramowe lub aluminiowe wieże jezdne; przy długich realizacjach opłacalne są systemy modułowe o większej uniwersalności;
- geometrię obiektu – proste elewacje pozwalają na zastosowanie ekonomicznych rusztowań ramowych; bryły złożone, wykusze i attyki wymagają elastycznych systemów modułowych lub rurowo-złączkowych;
- aspekty ekonomiczne – warto porównać koszt wynajmu, transportu, montażu i demontażu różnych systemów w kontekście całkowitego czasu realizacji.
Rusztowania budowlane ‒ normy, bezpieczeństwo i odbiory techniczne
Rusztowanie budowlane powinno być użytkowane zgodnie z obowiązującymi normami:
- PN-EN 12810 – dotyczy rusztowań elewacyjnych z prefabrykowanych elementów, określa wymagania konstrukcyjne, wymiary modularne i metody badań;
- PN-EN 12811 – reguluje zasady projektowania wszystkich typów rusztowań, definiuje klasy obciążenia, współczynniki bezpieczeństwa oraz wymagania dotyczące stabilności i sztywności.
Ponadto, rozporządzenie w sprawie BHP przy robotach budowlanych – określa zasady montażu, eksploatacji i demontażu rusztowań, wymogi dotyczące kwalifikacji monterów oraz częstotliwość kontroli.
Przeczytaj również:
- Precyzyjne przyrządy pomiarowe. Jak wykorzystać możliwości laserów krzyżowych i dalmierzy?
- Drabiny. Jakie są rodzaje drabin? drabiny specjalistyczne, najnowsze rozwiązania
Należy również zadbać o odbiór techniczny zgodny z przepisami. Odbiór rusztowania powinien być dokonany przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia budowlane lub ukończone szkolenie. Użytkowanie możliwe jest dopiero po pozytywnym odbiorze i wpisie do dziennika budowy.
Kontrole okresowe rusztowań są obowiązkowe:
- po każdym przestoju w pracach (zwykle powyżej 7-14 dni);
- po silnym wietrze lub burzy;
- po intensywnych opadach atmosferycznych;
- po przerwach w pracy w okresie zimowym;
- co najmniej raz w tygodniu podczas eksploatacji (lub częściej, jeśli wymaga tego instrukcja producenta lub projekt).
Kontrola rusztowań powinna obejmować sprawdzenie połączeń, kotew, stanu technicznego elementów, poziomowania i zabezpieczeń.
Reasumując – właściwy dobór systemu rusztowań wymaga analizy warunków technicznych i organizacyjnych danej inwestycji. Współpraca z doświadczonym dostawcą pomoże uwzględnić wszystkie istotne czynniki i zapewnić bezpieczeństwo na placu budowy.
Zobacz: Nowoczesne elewacje ‒ integralny element współczesnej architektury
Źródło: Rusztowania budowlane – rodzaje, klasyfikacja i zasady doboru systemu
