Fasada budynku wielorodzinnego. Jakie materiały elewacyjne można wykorzystać? Przykłady realizacji
Były rzędy jednakowych, szarych bloków, była tęczowa pasteloza – na szczęście ich czas już minął. Projektanci budynków wielorodzinnych mogą dziś przebierać w możliwościach oraz dostosowywać materiały elewacyjne do stylu danego obiektu i jego urbanistycznego otoczenia.
Spis treści
- Tynki elewacyjne
- Klasyczna i nowoczesna cegła
- Różne formy betonu
- Płyty elewacyjne
- Okładziny kamienne
- Drewno
- Korek
- Uniwersalne płyty HPL
- Od hali do apartamentowca
- Metalowa biżuteria
Na rynku mieszkaniowym dużą rolę odgrywa wygląd obiektów i ich otoczenia, a interesujące, dopracowane projekty elewacji są w cenie. Fasady współczesnych budynków są wykańczane zarówno tradycyjnymi, jak i nowoczesnymi materiałami, często łączonymi kontrastowo lub dopełniająco. Paleta materiałów stosowanych w budownictwie mieszkaniowym wzbogaciła się o produkty zarezerwowane dawniej dla obiektów biurowych albo przemysłowych. Zestawienie różnych materiałów pozwala na uniknięcie monotonii – poszczególne budynki w kompleksie różnią się charakterem, a osiedle przypomina naturalną, narastającą stopniowo zabudowę miejską. W takim kolażu zawsze powinno znaleźć się miejsce na odrobinę klasyki.
Tynki elewacyjne
W Polsce przez wiele lat za najbardziej eleganckie uważano elewacje pokryte dobrej jakości tynkiem – zależnie od mody barwionym w masie, polichromowanym albo śnieżnobiałym. Ten ostatni modny był szczególnie w okresie modernizmu, którym tak chętnie inspirują się współcześni projektanci.
Historyczne tynki szlachetne wzbogacano m.in. dodatkiem płatków miki czy pyłu marmurowego, dzięki czemu połyskiwały w słońcu. Obecnie możliwości jest więcej. Producenci oferują gotowe tynki cienkowarstwowe w setkach odcieni oraz modelowane, którym można nadawać fakturę ziarnistą, bruzdowaną, zacieraną i inne, zwiększające plastyczność elewacji. Niektóre masy wzbogacone są o dodatek substancji zapobiegających rozwojowi glonów czy grzybów, dzięki czemu dłużej zachowują nieskazitelny kolor.
Interesujący efekt dają także tynki mozaikowe, nazywane również kamyczkowymi. Ze względu na podwyższoną wytrzymałość na uszkodzenia mechaniczne używane były tradycyjnie na cokołach budynków i wokół wejść, a obecnie coraz częściej pokrywają całe ściany.
Klasyczna i nowoczesna cegła
Niewiele jest materiałów dających tak duże możliwości aranżacyjne jak cegła, o czym przypominają kolejne edycje konkursu Brick Award, z licznie reprezentowaną architekturą mieszkaniową. Ale nie trzeba sięgać daleko, żeby wskazać skrajnie różne użycie cegły na elewacji. W tym samym mieście sąsiadują ze sobą eleganckie, jasnoszare ściany Apartamentów przy Bramie (JEMS Architekci), kipiące graficznym zróżnicowaniem elewacje Rebel One, z dwudziestoma czterema wątkami – sposobami ułożenia cegły, czy industrialne czerwienie kompleksu Centrum Praskiego Koneser.
Poza wyrobami o tradycyjnych kształtach dostępne są m.in. cegły z „łamaną” krawędzią, w formacie slim – o długości nawet pół metra przy kilku centymetrach wysokości, lub ręcznie formowane, pokryte wielobarwną glazurą.
Przeczytaj również:
- Ceramiczne żaluzje na elewacjach. Jak uzyskać ażurowe fasady? Przykłady realizacji
- Efekt cegły na elewacji? Jakie materiały elewacyjne imitują mur ceglany?
Różne formy betonu
Jedno z najważniejszych tworzyw współczesnego budownictwa, czyli beton, kilkanaście lat temu mógł w najlepszym razie kojarzyć się ze stylem surowym, jeśli nie wręcz topornym. W XXI wieku zyskał zupełnie nowy, wyrafinowany wizerunek. Stosowany jest w obiektach użyteczności publicznej i biurowych wysokiej klasy, a także budynkach mieszkalnych.
Jednym z najciekawszych przykładów z tej ostatniej grupy jest warszawski obiekt usytuowany przy ul. Sprzecznej (BBGK Architekci). Projektanci pokusili się o przełamanie złych skojarzeń związanych z wielką płytą. Ich wersja bloku ma elewację w kolorze rdzawej czerwieni. Wierzchnia warstwa każdego z prefabrykowanych elementów powstała z betonu barwionego w masie. Pod okładziną kryją się warstwa izolacji termicznej, a także płyty ze standardowego betonu, pełniące funkcje konstrukcyjne oraz działowe.
Architekci przekształcili niekorzystne cechy technologii w atut – widoczne na elewacji „szwy” podziałów między płytami rytmizują i zdobią fasadę. Bardziej standardowym sposobem wykorzystania betonu na elewacjach jest użycie płyt okładzinowych w różnych formatach i kolorach – od złamanej bieli przez wszystkie odcienie szarości aż po antracytową czerń.
Przeczytaj także:
Płyty elewacyjne
Elewacyjne płyty włóknocementowe są bardzo trwałe, łatwe w montażu i stosunkowo lekkie. Doskonale nadają się do elewacji wentylowanej na wszelkich budynkach. Płyty mogą być również używane do krycia dachów, dzięki czemu cały obiekt da się pokryć jednolitym materiałem. Zaletą tego rozwiązania jest wygoda użytkowania – płyty nie wymagają konserwacji ani nie zmieniają koloru pod wpływem promieniowania słonecznego.
Coraz ważniejszą zaletą staje się również ich niewielki wpływ na środowisko naturalne. Podczas rozbiórki budynku płyty mogą zostać odzyskane, a następnie przetworzone i powtórnie wykorzystane – spełniają więc wymogi gospodarki cyrkularnej, którą obecnie traktuje się jako naturalną drogę rozwoju budownictwa.
Projektanci mają do dyspozycji także pokrewne produkty, m.in.: płyty z betonu architektonicznego zbrojone włóknem polimerowym albo włóknem szklanym oraz arkusze tzw. betonu elastycznego. Ten ostatni materiał powstaje z tradycyjnych składników: piasku, cementu i wody, które w połączeniu z polimerami pozwalają uzyskać materiał dający się formować w panele o grubości nieprzekraczającej 10 mm.
Okładziny kamienne
Okładzina kamienna to rozwiązanie dla budynków wyjątkowych. Jest kosztowna, ciężka i wymaga wyspecjalizowanego montażu. Co istotne, niektóre gatunki kamieni praktycznie się nie starzeją, nie zmieniają koloru, a także są wyjątkowo odporne na uszkodzenia mechaniczne.
Na współczesnych budynkach coraz częściej wykonuje się elewacje wentylowane z okładzinami kamiennymi mocowanymi do podkonstrukcji za pomocą niewidocznych łączników. Inną opcją jest użycie cienkowarstwowych okładzin kamiennych, klejonych bezpośrednio do warstwy izolacji termicznej. Pozwala to ograniczyć wydatki i wyeliminować stosowanie np. kotew ze stali nierdzewnej, jednak taka elewacja wciąż pozostaje kosztowna. Tym samym staje się symbolem statusu: kamienne okładziny znajdują swoje miejsce w historycznych dzielnicach, na luksusowych apartamentowcach czy obiektach stylizowanych na zabytkowe.
W niektórych budynkach projektanci świadomie podkreślają grubość i solidność materiału, choćby w przypadku płyt z piaskowca na ścianach Apartamentów Niemcewicza w Warszawie (JEMS Architekci). Piaskowce należą do kamieni najchętniej stosowanych na elewacjach, podobnie jak granit, którego ciemnoszare, polerowane i palone okładziny pokrywają ponad 12 000 m2 elewacji wież Sea Towers, górujących nad Gdynią.
Podobnie jak w przypadku betonu, na rynku dostępny jest również tańszy i bardziej plastyczny odpowiednik tradycyjnej okładziny, tzw. fornir kamienny o grubości 1–3 mm. Jego typowe arkusze można docinać ręcznymi narzędziami na placu budowy, a na elewacji mocuje się go za pomocą kleju.
Drewno
Jeśli celem projektanta jest harmonijne wtopienie budynku w otaczającą go przyrodę – trudno wybrać materiał lepszy niż drewno. Przez lata surowiec ten praktycznie nie był wykorzystywany w budownictwie wielorodzinnym, ponieważ obawiano się jego nietrwałości.
Dostępność wysokiej jakości materiału i preparatów zabezpieczających powierzchnię sprawiły jednak, że drewniane okładziny stały się modne, szczególnie w połączeniu z gładkim tynkiem, jak choćby na osiedlu Dębowa Aleja we Wrocławiu (Maćków Pracownia Projektowa) czy w drewnianych apartamentowcach w szwedzkim Växjö. Drewno równie dobrze wygląda także w innych aranżacjach, np. na tle jasnego klinkieru, co wykorzystali projektanci osiedla Naturia w Toruniu (APA Kuryłowicz & Associates).
W wielu budynkach pożądany efekt osiągany jest bez użycia drewnianych listew. Zastępują je np. fakturowany tynk barwiony, albo prefabrykowane deski kompozytowe bądź włóknocementowe ze specjalną warstwą izolacyjną. Nie wymagają one tak regularnej konserwacji jak najtrwalsze nawet gatunki drewna egzotycznego, skandynawski świerk czy dąb.
Korek
Materiał termoizolacyjny na ocieplanej elewacji nie może pozostać odsłonięty. Trzeba go przykryć np. tynkiem cienkowarstwowym. Zupełnie inaczej zachowuje się ocieplenie z korka ekspandowanego. Ten egzotyczny w polskich warunkach materiał ma wiele zalet. Charakteryzuje się odpornością na czynniki biologiczne (grzyby i pleśnie), niepalnością, niewrażliwością na wodę i promieniowanie UV. Co więcej, to materiał w pełni zgodny z założeniami zrównoważonego budownictwa. Pozyskuje się go bez konieczności ścinania dębów korkowych, a do produkcji płyt nie są używane substancje szkodliwe dla środowiska.
Elewacje z korka wyróżnia też interesująca faktura. W niektórych sytuacjach płyty korkowe mogą się więc okazać dobrą alternatywą dla drewna.
Uniwersalne płyty HPL
HPL (ang. High Pressure Laminate) to laminat z wielu warstw papieru przesączonego żywicą termoutwardzalną. Płyty z tego materiału wyróżniają się uniwersalnością. Znajdują zastosowanie jako materiał elewacyjny, wypełnienie balkonowych balustrad czy element ozdobny w ogrodzeniach. Ponieważ łatwo je frezować i ciąć, poszczególne ich elementy mogą być ażurowe.
Różnorodność dostępnych formatów pozwala na zminimalizowanie ilości odpadów, co – zwłaszcza wobec błyskawicznie rosnących cen materiałów budowlanych i wykończeniowych – jest istotne dla inwestorów. Na płytach HPL można wykonać prawie dowolny nadruk cyfrowy, mogą więc przypominać wyglądem drewno, kamień lub beton architektoniczny. Da się także uzyskać powierzchnię o metalicznym połysku, w kolorze głębokiego błękitu albo wzorzystą.
Od hali do apartamentowca
W XX wieku płyty warstwowe znajdowały zastosowanie przede wszystkim w budownictwie przemysłowym – służyły jako obudowy ścian szybko wznoszonych hal magazynowych czy fabrycznych. Płyty te wykonane są z dwóch warstw blachy stalowej, pomiędzy którymi znajduje się wypełnienie z materiału termoizolacyjnego. Taki panel osadza się w szkieletowej konstrukcji budynku jako część ściany lub dachu.
Udoskonalenie tego rodzaju płyt pod względem użytkowym, a przede wszystkim estetycznym, przyniosło rozpowszechnienie ich na nowych polach: w szkołach, obiektach biurowych, a nawet mieszkalnych. Na razie znajdują zastosowanie głównie za granicą, ale realizacje z ich użyciem zapewne niebawem powstaną również w Polsce.
Metalowa biżuteria
Blachy perforowane zagościły stosunkowo niedawno na elewacjach budynków wielorodzinnych w Polsce. Tymczasem są efektowną ozdobą i dobrze komponują się ze ścianami pokrytymi tynkiem, ale też z innymi materiałami.
Ażurowe arkusze to nie tylko płaskie prostokąty z równymi rzędami otworów, prześwity mogą układać się w wielkoformatowe wzory, tworzyć plecionki i kraty.
Ze względu na swoje właściwości metal nadaje się do zastosowania szczególnie na nierównych powierzchniach, w miejscach załamań i na łukach – wszędzie tam, gdzie ułożenie typowych płyt jest kłopotliwe.
Interesujące efekty można uzyskać, łącząc ażury z membraną fasadową. W przeszłości membrana była czysto utylitarnym elementem fasad wentylowanych. Jednak coraz częściej odsłania się ją i łączy np. z siatką cięto-ciągnioną, blachą albo drewnianymi lamelami.
