Popularne dachówki ceramiczne i cementowe na dachy skośne. Jakie mają właściwości? Jak je poprawnie układać?
Dachówki ceramiczne i cementowe to najpopularniejszy w Polsce materiał pokryciowy na dachy skośne. Łatwo dostępny, oferowany w przynajmniej kilkunastu wzorach, uzupełniony o wiele akcesoriów, zapewniających trwałe i estetyczne wykończenie dachu. Poprawnie ułożone dachówki to gwarancja trwałego, ponadczasowego pokrycia dachu.
Spis treści
- Dachówki ceramiczne
- Dachówki cementowe
- Dachówki funkcyjne i akcesoria dachowe
- Kolory i powłoki dachówek
- Najważniejsze zasady montażu dachówek
Dachówki ceramiczne
Wytwarza się je z odpowiednio wyselekcjonowanej, sezonowanej i dokładnie wyrobionej gliny. Uformowane elementy są suszone, a następnie wypalane w temperaturze min. 1000°C.
Większość dachówek ceramicznych to dachówki zakładkowe, które mają na krawędziach tzw. zamki, czyli boczne oraz górne i dolne zaczepy w formie żeberek, ułatwiające wzajemny montaż dachówek i poprawiające szczelność pokrycia. Pozwalają też w pewnym zakresie rozsuwać lub zsuwać sąsiednie dachówki, aby je dopasować do drobnych rozbieżności w rozstawie łat, na których się opierają, i zestawić w jednym pełnym rzędzie bez potrzeby ich docinania. Istnieją też dachówki bez zamków, np. karpiówki, klasyczne holenderki albo dachówki mnich-mniszka (składająca się z dwóch nakładanych na siebie rynienkowatych części).
Dachówki można również podzielić pod względem kształtu na:
- profilowane – z efektownymi falami lub przetłoczeniami,
- płaskie – przypominające podłużne, kwadratowe lub romboidalne płytki.
Pierwsza grupa to przede wszystkim pojedyncze lub podwójne esówki, dachówki romańskie, marsylki lub sercówki; mają długość od 40,3 do 46 cm, a szerokość od 25,5 do 30 cm.
Najpopularniejsze dachówki płaskie podłużne to karpiówki o gładkiej lub żłobionej powierzchni, zwykle o wymiarach 18 x 38, 15,5 x 38, 14 x 28 lub 20,5 x 40 cm i wadze 1,8–2 kg/szt. Nie mają zamków, tylko nosek na spodniej stronie, umożliwiający zahaczenie dachówki o łatę. Dostępne zwykle o półokrągłym zakończeniu (wykonane z nich pokrycie przypomina nieco rybie łuski), ale też prostym, a nawet heksagonalnym. Większe i bardziej kwadratowe płaskie dachówki zakładkowe dobrze wyglądają na dachach domów o nowoczesnej formie architektonicznej. Widujemy je nawet na płaszczyznach pionowych. Romboidalne z kolei nawiązują nieco do płytek z łupka. Każda ich krawędź jest wyposażona w zamek. Mają wymiary 44 x 47 cm i ważą ok. 3,7 kg.
Na rynku dostępne są także dachówki ceramiczne – zwykle zakładkowe, płaskie, o powiększonym formacie. Ich długość mieści się w przedziale 47–48,6 cm, a szerokość wynosi od 28,5 do 33,6 cm, choć dostępne są także o długości 51,5 cm i szerokości 32,3 cm.
O ile zwykłych zakładkowych dachówek ceramicznych lub cementowych potrzeba ok. 13 szt./m2, tych wystarczy 10, 9 lub nawet 8. Dla porównania, małych dachówek bezzamkowych, np. karpiówek i esówek, potrzeba od 36 do 68 szt./m2.
Dachówki cementowe
Do produkcji dachówek cementowych, nazywanych również betonowymi, potrzebny jest cement portlandzki, woda, drobny piasek kwarcowy, a także pigmenty barwiące masę. Po uformowaniu nie wypala się ich, tylko utwardza w temperaturze 60°C.
Dachówki cementowe wyglądem przypominają ceramiczne – mają te same kształty i dzięki dobrym barwnikom niemal identyczną kolorystykę. Muszą być jednak nieco grubsze, żeby osiągnąć taką samą wytrzymałość. Większość zakładkowych dachówek cementowych ma zamki tylko na dwóch bokach, a tylko nieliczne modele na wszystkich.
Dachówki betonowe zazwyczaj mają takie same wymiary – długość 42 cm i szerokość 33 cm (rzadziej 32,9 cm lub 33,2 cm).
Dachówki funkcyjne i akcesoria dachowe
Dach to skomplikowany element budynku i nie da się go wykończyć tylko opisanymi powyżej dachówkami podstawowymi. Dlatego w każdej kolekcji dostępnych jest też wiele dachówek dodatkowych, zwanych funkcyjnymi, a często również komplet akcesoriów niezbędnych do fachowego wykonania pokrycia. Dotyczy to zarówno dachówek ceramicznych, jak i cementowych.
Do wykończenia kalenicy dachu przeznaczone są gąsiory – elementy o rynienkowatym kształcie oraz półokrągłym lub trapezowym przekroju. Mocuje się je do łaty kalenicowej poprzez specjalne zaczepy. Pod gąsiorami zwykle pozostaje szczelina służąca do wentylacji pokrycia dachowego.
Oprócz elementów podstawowych są też dostępne gąsiory początkowe i końcowe, umieszczane na krańcach kalenicy. W przypadku gdy nie ma gąsiorów końcowych, na krańcu kalenicy można umieścić gąsior tradycyjny i zamknąć go specjalną plastikową zaślepką do gąsiorów (tzw. denkiem). Z kolei na połączeniu kalenic z grzbietami dachu montuje się tzw. kołpaki kalenicowe – dwójniki, trójniki i czwórniki. Niektóre z tych elementów bywają wykonane z plastiku.
Wśród dachówek funkcyjnych można wymienić:
- pulpitowe – do wykańczania kalenicy dachów jednospadowych (na których nie układa się gąsiorów);
- skrajne (krawędziowe, szczytowe) – lewe i prawe, montowane na krawędziach skosów dachowych; służą do estetycznego zakończenia połaci i ochrony pokrycia przed nawiewaniem pod nie deszczu lub śniegu;
- połówkowe – do uzupełniania miejsc wokół komina, okien połaciowych i wszystkich innych, gdzie nie mieszczą się całe dachówki; dostępne są też połówkowe dachówki boczne;
- wentylacyjne – stosowane m.in. w dachach o dużych powierzchniach połaci, gdy szczelina wentylacyjna nie wystarcza; umieszcza się je też nad i pod elementami przecinającymi połać, jak okna dachowe, kominy czy lukarny;
- mansardowe – do układania w załamaniach płaszczyzn połaci dachu mansardowego; produkowane na zamówienie dla konkretnego kąta załamania obu płaszczyzn;
- ze stopniem kominiarskim – umożliwiające poruszanie się po dachu podczas napraw i prac konserwacyjnych;
- z uchwytem: do płotków przeciwśnieżnych lub na bal przeciw-śnieżny – do mocowania płotków lub okrągłych bali przeciwśnieżnych (odpowiedniki drabinki przeciwśniegowej), zabezpieczających przed gwałtownym zsuwaniem się czapy śnieżnej z dachu;
- antenowe – do mocowania na dachu wsporników anten;
- doświetlające – do doświetlania poddaszy nieużytkowych, wykonane z pleksi lub szkła akrylowego i mocowane w miejsce tradycyjnej dachówki;
- z kominkami wentylacyjnymi – do odpowietrzania przewodów kanalizacyjnych; wykonane w całości lub częściowo z tworzywa sztucznego; mocuje się je do wylotu tych przewodów; można dopasować kąt nachylenia kominka do kierunku nachylenia połaci dachowej; w komplecie osłonka i kołpak wieńczący kominek;
- do kolektorów słonecznych – z otworem do wprowadzenia pod pokrycie rury odprowadzającej wodę z kolektora lub kable od paneli fotowoltaicznych.
U producentów dachówek można zaopatrzyć się nie tylko w dachówki funkcyjne, lecz również w niezbędne akcesoria umożliwiające poprawny montaż, m.in. klamry do mocowania gąsiorów, wsporniki łat kalenicowych (na których opierają się gąsiory), ławy kominiarskie, drabinki przeciwśniegowe, grzebienie okapowe, pasy nadrynnowe, taśmy do obróbek kominów, taśmy uszczelniająco-wentylacyjne czy obróbki koszowe.
Kolory i powłoki dachówek
Dachówki ceramiczne są przeważnie angobowane – malowane jeszcze przed wypaleniem w piecu cienką warstwą szlachetnej glinki – angoby. Ujednolica ona barwę dachówek, nadaje im ciekawszy kolor i zmniejsza chłonność. Z kolei dachówki glazurowane (szkliwione) mają błyszczącą powierzchnię, którą uzyskuje się przez naniesienie szkliwa na już wypalone elementy i ponowne ich wypalenie w piecu. Glazura uszczelnia dachówki, czyni je mniej podatnymi na brudzenie i łatwiejszymi do czyszczenia. Gwarantuje też intensywny, trwały kolor.
Dachówki cementowe powstają z barwionej masy betonowej, jednak ostateczny kolor nadają im powłoki ochronno-dekoracyjne z farb polimerowo-akrylowych. Dostępne są także farby z tzw. wybłyszczaczem, dzięki któremu dach zawsze sprawia wrażenie mokrego, a jego kolor jest bardzo intensywny. Dachówki mogą być też dodatkowo pokryte granulatem kwarcowym, co nadaje im oryginalny wygląd.
Ciekawostką jest trójwarstwowa powłoka Cisar. Pierwsza z warstw ma zwiększyć wytrzymałość dachówki, druga zapewnić jej gładkość, a trzecia nadać kolor i połysk. Z kolei inna powłoka – Protegon – z dodatkiem pigmentów odbijających ciepło, pozwala obniżyć temperaturę na spodniej stronie dachówki o 10%, dzięki czemu cały dach mniej się nagrzewa.
Najważniejsze zasady montażu dachówek
Dachówki zawsze mocuje się do łat (zwykle o przekroju 4 x 6 cm), przybitych prostopadle do kontrłat. Istotne jest precyzyjne rozmieszczenie łat – ich rozstaw nie może być ani większy, ani mniejszy niż zaleca producent danego modelu.
Przed układaniem dachówek na połaciach trzeba wykonać pierwszą część obróbek blacharskich, m.in. przy okapie (obróbka deski okapowej, pas podrynnowy i pas nadrynnowy), wzdłuż krawędzi dachu (obróbki desek wiatrownicowych), w koszach dachowych oraz wokół kominów. Powstają one z gotowych elementów lub z odcinków blachy docinanych i giętych na budowie.
W środkowych częściach połaci typowe dachówki zakładkowe układa się zazwyczaj bez mocowania – utrzymują się na łatach dzięki własnemu ciężarowi. Tylko w niektórych miejscach trzeba je zamocować mechanicznie za pomocą klamer, gwoździ lub wkrętów, np. przy krawędziach dachu oraz wzdłuż okapów, kalenic, koszy, wokół okien dachowych bądź kominów, a także jeśli nachylenie połaci przekracza 60°. Gdy nachylenie mieści się w przedziale 40–60°, mocuje się co trzecią lub co piątą dachówkę. Mocowania wymagają też dachówki płaskie bez zamków oraz dachówki typu mnich-mniszka, i to bez względu na kąt nachylenia dachu.
Dachówki ceramiczne wyposażone są w zamki górne, a ich rzędy można w pewnym zakresie wzajemnie rozsuwać lub zsuwać. Dachówki zakładkowe cementowe można rozsuwać na boki, bo typowe modele nie mają zamków górnych. Od pewnego czasu są jednak dostępne i takie, które mają zamki górne i boczne.
Przecięte miejsca dachówek malowanych, glazurowanych lub angobowanych poleca się pomalować tzw. zimną angobą – rodzajem farby o takim samym kolorze jak dachówka.
