Czy w bloku można założyć panele fotowoltaiczne? Procedury, miejsce montażu, dofinansowanie

Fotowoltaika w ostatnich latach stała się niezwykle popularnym sposobem na obniżenie kosztów energii w gospodarstwach domowych. Montaż w domach jednorodzinnych to częsty widok, jednak taka instalacja możliwa jest także w budynkach wielorodzinnych. W przypadku fotowoltaiki w bloku opcji jest kilka – montaż na dachu z korzyścią dla wszystkich mieszkańców, zbiorowa instalacja grupy mieszkańców lub instalacja indywidualna na balkonie.

Spis treści

1. Fotowoltaika w bloku – procedury i formalności
2. Lokalizacja i działanie, korzyści
3. Programy dofinansowania

Fotowoltaika w bloku – procedury i formalności

Do niedawna jedynym podmiotem w zakresie odnawialnych źródeł energii w mieszkalnictwie wielorodzinnym był tzw. prosument zbiorowy. Zarządca budynku mógł produkować energię na własne potrzeby w ramach mikro- i małych instalacji fotowoltaicznych. Dzięki nowelizacji ustawy o OZE możliwa jest produkcja i konsumpcja energii również przez osoby indywidualne w budynkach wielorodzinnych. W październiku 2023 r. wprowadzono formułę prosumenta lokatorskiego, co umożliwia zmianę w sposobie rozliczania nadwyżek energii w częściach wspólnych budynku z dotychczasowego obniżenia rachunków przez dostawcę energii na wypłacenie zysku z nadwyżki w formie pieniężnej na konto bankowe wspólnoty. Zarządca budynku może dysponować tymi pieniędzmi i finansować bieżące potrzeby – fundusz remontowy, obniżenie kosztów odbioru odpadów itp.

Rozliczenie energii będzie realizowane w dwóch etapach [4]:

• za energię wytworzoną i zużytą w ciągu tej samej godziny prosument lokatorski nie będzie płacił jej ceny ani ponosił zmiennych opłat dystrybucyjnych, ponieważ będzie ona stanowić autokonsumpcję;
• nadwyżki godzinowe (powstające w sytuacji, w której energii wytworzonej w ciągu godziny jest więcej niż zużytej w tym samym czasie) sprzedawca przeliczy na depozyt prosumencki po miesięcznej cenie rynkowej (od 1 lipca 2024 r. – po cenie godzinowej); na koniec danego okresu rozliczeniowego środki zostaną wypłacone w 100 proc. na wskazane konto.

To duże ułatwienie i jednocześnie zachęta dla spółdzielni mieszkaniowych do inwestowania w fotowoltaikę. Oczywiście nie można zapomnieć, że koszt takiej inwestycji pokrywają lokatorzy, a więc konieczna jest ich zgoda. W budynkach wielorodzinnych instalacje fotowoltaiczne mają za zadanie produkcję energii na cele wspólne (m.in. oświetlenie na korytarzach, klatkach schodowych, zasilanie wind), a ewentualne nadwyżki przekuwane są w obniżenie rachunków za prąd. Dotychczasowe prawo traktujące spółdzielnie jako prosumenta zbiorowego nastręczało wielu problemów z rozliczaniem energii i wymagało sporej determinacji mieszkańców. Obecna forma, czyli prosument lokatorski jest znacznie atrakcyjniejsza i pozwala na uzyskanie realnych, pieniężnych zysków, które można zagospodarować w zależności od potrzeb.

Oprócz instalacji zbiorowych, w budynkach wielorodzinnych możliwy jest montaż indywidualny. W praktyce sprowadza się to do fotowoltaiki na balkonie. W takim przypadku konieczne jest uzyskanie formalnej zgody spółdzielni lub wspólnoty mieszkaniowej. Balkon jest elementem elewacji i każda ingerencja powinna się odbyć za pozwoleniem zarządcy budynku.

Przeczytaj również:

• Fotowoltaika na balkonie w bloku. Czy fotowoltaika na balkonie się opłaca?
• Jak zapewnić bezpieczeństwo instalacjom fotowoltaicznym?
• Smart home, czyli inteligentne rozwiązania w domu i mieszkaniu

Lokalizacja i działanie, korzyści

Fotowoltaika może być zainstalowana na dachu, balkonie lub elewacji budynku. Najczęściej wybieranym rozwiązaniem jest dach – ze względu na najlepsze warunki słoneczne i jednocześnie największą powierzchnię do wykorzystania. Panele fotowoltaiczne produkują energię elektryczną z energii słonecznej. Gdy wiązka światła pada na ogniwo fotowoltaiczne wybijany jest elektron, a ruch elektronów powoduje powstawanie energii elektrycznej. W ogniwach powstaje prąd stały, aby zamienić go w prąd zmienny (który powszechnie wykorzystujemy) konieczny jest inwerter, inaczej falownik. Energię w postaci prądu zmiennego możemy wykorzystać bezpośrednio do zasilania urządzeń domowych lub oddać do sieci.

Na rynku dostępne są panele mono- i  polikrystaliczne. W panelach monokrystalicznych (obecnie najpopularniejszych) każde ogniwo jest zbudowane z jednego kryształu krzemu – w kształcie walca i średnicy ok. 30 cm. Ogniwa polikrystaliczne zbudowane są z wielu kryształów krzemu.

Warunki do zainstalowania fotowoltaiki:

• odpowiedni poziom nasłonecznienia – energia elektryczna produkowana jest z energii słonecznej; dlatego im większy obszar jest doświetlony, tym większa wydajność instalacji; w przypadku dachu zazwyczaj nasłonecznienie będzie lepsze niż na balkonie;
• małe zacienienie – jednocześnie warto pamiętać, że zacienienie przez otaczające drzewa lub budynki  powinno być jak najmniejsze; ten warunek także łatwiej spełnić w przypadku instalacji fotowoltaiki na dachu;
• jak największa powierzchnia – im większy obszar do produkcji energii, tym większe zyski; w przypadku dachu budynku wielorodzinnego jest to już spory areał, powierzchnia balkonów z dobrym dostępem światła może być znacznie mniejsza;
• możliwość ustawienia paneli pod kątem – panele pracują najefektywniej ustawione pod kątem 10-45º, co zdecydowanie łatwiej osiągnąć na dachu, niż w przypadku balkonów.

W budynkach wielorodzinnych można zastosować również indywidualne instalacje fotowoltaiczne  – są to instalacje balkonowe.

Rodzaje instalacji fotowoltaicznych na balkonie:

• on-grid – instalacja połączona z siecią energetyczną, dzięki dwukierunkowemu licznikowi monitorowana jest ilość energii pobieranej i oddawanej do sieci; taka instalacja wymaga zgody operatora sieci;
• off-grid – tzw. instalacja wyspowa składająca się z paneli, inwertera oraz akumulatora, który gromadzi nadmiar wyprodukowanej energii; można ją wykorzystywać do zasilania i ładowania urządzeń domowych;
• plug and play – fotowoltaika do gniazdka, czyli prosty system złożony z paneli i inwertera w który podłączany jest do gniazdka elektrycznego; w tym przypadku także koniczny jest dwukierunkowy licznik energii i zgłoszenie do operatora sieci.

Programy dofinansowania

Odnawialne źródła energii to promowane przez rząd i UE rozwiązania ekologiczne, dlatego wciąż możliwe jest uzyskanie dofinansowania na założenie takiej instalacji. Programy dostępne w Polsce to:

• „Mój prąd” – dla mikroinstalacji fotowoltaicznych o mocy 2 – 10 kW; program ma kolejne edycje, obecnie planowane jest uruchomienie kolejnego, szóstego naboru (MPVI); trzeba jednak pamiętać, że w przypadku pojedynczej instalacji balkonowej praktycznie niemożliwe jest osiągnięcie takiej wydajności; szczegóły: www.mojprad.gov.pl;
• grant OZE z Banku Gospodarstwa Krajowego – wysokość dofinansowania do 50% kosztów inwestycji; można je wykorzystać na zakup, montaż lub budowę instalacji PV; obecnie wnioski można składać do 30 czerwca 2026 r.; ten program również dotyczy bardziej zarządców budynków, niż pojedynczych prosumentów w budynkach wielorodzinnych; szczegóły: www.bgk.pl.

Warto również dowiedzieć się czy nie ma lokalnych programów dotacji do OZE w urzędzie gminy lub miasta. Niektóre samorządy także aktywnie wspierają rozwój zielonej energii, czasami w formie dotacji, a niekiedy np. poprzez zwolnienie z podatku od nieruchomości na wyznaczony okres czasu.