Nawierzchnie na osiedlu. Jakie kruszywa można wykorzystać?

2023-10-08 8:30

Często w nawierzchniach osiedlowych, m.in. ścieżkach, tarasach czy parkingach, wykorzystuje się kruszywa: jako wypełnienie elementów ażurowych lub przestrzeni między płytami lub kostkami, a także jako główny materiał na wierzchnią warstwę. Poza walorami dekoracyjnymi to praktyczne rozwiązanie – powierzchnia z kruszywa jest przepuszczalna, ogranicza wzrost chwastów, a pod nią można ukryć np. przewody zasilające oświetlenie zewnętrzne. Trzeba tylko dobrze dobrać rodzaj kruszywa do warunków, w jakich będzie wykorzystane.

Spis treści

Jakie kruszywa najczęściej są wykorzystywane?
Które kruszywa są najlepsze na ścieżki?
Czym wypełnić ażurowe płyt betonowych i geokraty z tworzywa?

Jakie kruszywa najczęściej są wykorzystywane?

Żwiry naturalne

Żwiry naturalne pozyskuje się z rzek lub z kopalni – żwirowni. Mogą różnić się frakcją (od 2 do 63 mm), a także kształtem ziaren. Grubsze żwiry wykorzystuje się do tworzenia ścieżek, klombów, ogródków skalnych i innych elementów dekoracyjnych.

Kruszywa łamane

Naturalne kruszywa łamane powstają w wyniku mechanicznego kruszenia skał, m.in. magmowych, metamorficznych oraz osadowych. Najczęściej są to bazalty, granity, piaskowce, dolomity lub wapienie. Choć częściej wykorzystuje się je w podbudowie nawierzchni, to mogą być również używane do wykonywania wierzchniej warstwy ścieżek bądź podjazdów, a także wypełniania przestrzeni między kostkami, płytami, w betonowych elementach ażurowych i geokratach z tworzyw sztucznych.

Ze względu na frakcję kruszyw łamanych, wyróżnia się m.in.:

• tłuczeń – o największym uziarnieniu, zwykle 31,5–63 mm;

• grys – powstaje zwykle z rozdrobnionego tłucznia; zwykle ma wymiary od 2 do 31,5 mm (np. 2–5, 5–8, 8–10, 10–25 mm), warto sięgnąć po wersje kolorowe, ozdobne;

• kliniec – o frakcji 4–31,5 mm, podobny do grysu, ale ziarna mają kształty podobne do wydłużonych ostrosłupów.

Bryły i grysy szklane

Często są wykorzystywane w gabionach, ale można ich z powodzeniem użyć do dekoracji nawierzchni na tarasie, trawniku, drobnym grysie naturalnym czy przy fontannie lub pod drzewami. Mogą posłużyć również do wypełnienia elementów ażurowych lub przestrzeni między płytkami lub kostkami, tam gdzie ruch pieszy jest ograniczony, a szklane kamienie pełnią funkcję dekoracyjną. Bryły zwykle dostępne w różnych kolorach i rozmiarach, najczęściej 5-15 cm, a nawet większe. Wytwarzane są z prawdziwego szkła barwionego w masie, dlatego nadają się również do recyklingu. Odporne na warunki atmosferyczne, porastanie mchem, glonami, samoczyszczące pod wpływem naturalnego lub sztucznego zraszania.

Które kruszywa są najlepsze na ścieżki?

Nawierzchnie ścieżek z samego kruszywa to rozwiązanie naturalne oraz ekologiczne. Są przepuszczalne (dzięki czemu woda opadowa wsiąka w podłoże), uniwersalne i trwałe, ale pod warunkiem że zostaną właściwie wykonane. Ścieżka wysypana np. grysem będzie bardziej stabilna, gdy pod spodem będzie ułożona warstwa geowłókniny.

Na wierzchnią warstwę nadają się kruszywa łamane o nieregularnych i ostrych krawędziach, które dobrze się klinują oraz powoli osiadają, np. łamane: tłuczeń (o frakcji 31–63 mm), kliniec (4–31 mm), grys (2–8, 8–16, 16–22 lub 16–32 mm) bądź miał kamienny (0–5 mm). Żwiry również można wykorzystać, ale takie ścieżki, zwłaszcza ze żwirów rzecznych, są mało stabilne, a kruszywo trzeba uzupełniać.

Kruszywa są dostępne w szerokiej gamie kolorystycznej (w zależności od pochodzenia). Najczęściej stosowane i najtrwalsze są kruszywa granitowe, porfirowe, bazaltowe, a także sjenitowe, gnejsowe oraz wapienne (lepsze będą dolomity oraz wapienie dewońskie). Nie nadają się do tego skały wapienne płytkomorskie oraz wapienie margliste, gdyż mogą się lasować i porastać roślinami. Poza tym nawierzchnie z dolomitu lub marmuru mogą się także pylić, gdy susza utrzymuje się zbyt długo.

Przeczytaj również:

Kruszywo w nawierzchni mineralno-żywicznej

Ścieżki i alejki osiedlowe lub parkowe, ścieżki rowerowe, miejsca postojowe oraz inne nawierzchnie (także na skarpach) wykonane z drobnych kruszyw, zwłaszcza żwirów, są co prawda efektowne i estetyczne, ale jednocześnie niezbyt trwałe i wymagają uzupełniania materiału.

Do bardziej stabilnych należą tzw. nawierzchnie przepuszczalne, gdzie drobne kruszywo wierzchniej dekoracyjnej warstwy jest spojone żywicą epoksydową lub poliuretanową, stanowiącą ok. 5% jego masy. Sklejone cząstki tworzą porowatą strukturę, przez którą woda swobodnie przepłynie albo zgromadzi się w porach między ziarnami kruszywa.

Taka nawierzchnia nie wymaga zabiegów konserwacyjnych, nie przerasta chwastami, nie osiedlają się w niej owady, jest również odporna na mróz i wysoką temperaturę, a jej szorstka faktura chroni przed poślizgnięciem się.

Dekoracyjną warstwę wierzchnią układa się na podbudowie o odpowiedniej grubości i nośności. Na podjeździe powinna być wykonana z ułożonego na geowłókninie kruszywa frakcji 30–60 mm (można je wzmocnić geokratą), wyżej drobniejszego, zaś na ścieżce kruszywo w podbudowie może być znacznie mniejsze.

W wierzchniej warstwie dekoracyjnej jest dopuszczalne łączenie kruszywa o różnych frakcjach i kolorach (granit, bazalt, kwarc, porfir, gabro oraz ich mieszanki), co pozwala na tworzenie ciekawych kompozycji. Można zastosować nie tylko zwykły żwir, drobne kamyki otoczaki, lecz także łamane i obrabiane kruszywo z dowolnego kamienia: granitu, porfiru, gnejsu, marmuru itp. Do ułożenia kruszywa używa się np. szablonu wykonanego z tektury lub styropianu i w ten prosty sposób wykonuje się dowolne kompozycje.

Czym wypełnić ażurowe płyt betonowych i geokraty z tworzywa?

Wypełnienie płyt betonowych

Ażurowe płyty betonowe sprawdzą się przy tworzeniu tzw. zielonych parkingów lub wzmocnieniu skarpy. Najbardziej popularne są płyty o wymiarach 60 x 40 cm z wycięciami po bokach i o kwadratowych otworach (5 x 5 cm) do wypełnienia. Mogą być również mniejsze: 40 x 35, 40 x 40 lub 50 x 50 cm. Dzięki przelotowym otworom i zwiększonym profilom dystansowym można powiększyć udział powierzchni biologicznie czynnej (np. o ok. 30%), pozwalającej na odprowadzenie wody opadowej do gruntu.

Wolne przestrzenie można wypełnić żwirem lub kruszywami łamanymi, jednolitych bądź o różnych frakcjach i kolorach, co stworzy dodatkowe możliwości aranżacji wyglądu nawierzchni. Elementy betonowe do tworzenia ekoparkingów zazwyczaj są szare, dlatego na ostateczny wygląd nawierzchni największy wpływ mają materiały użyte do wypełnienia pustych miejsc.

Kruszywa w geokratach

Dla ciężkich elementów betonowych alternatywą są trwałe i wytrzymałe geokraty (zwane też ekokratami) z tworzywa sztucznego, czasami zwane też ekokratkami. Ich producenci zazwyczaj wytwarzają je z materiału (polipropylenu lub polietylenu) pochodzącego z recyklingu, który jest obojętny dla środowiska oraz odporny na warunki atmosferyczne (wilgoć, skrajne temperatury) i promienie słoneczne. Kratki są bardzo lekkie, co ułatwia transport oraz przyspiesza układanie nawierzchni w porównaniu do pracy z ażurowymi płytami z betonu. Geokraty najlepiej układać z przesunięciem (na cegiełkę), co pozwala wzmocnić powierzchnię i trwałość wiązań w dowolnym kierunku użytkowania. Zazwyczaj mają na krawędziach wyprofilowane specjalne zaczepy lub haki, służące do połączenia ze sobą kolejnych elementów. Geokraty można wypełniać kruszywem albo żyzną ziemią (substratem) i obsiać trawą. W pierwszym przypadku najczęściej jest to kamień łupany, samoklinujący, o wielkości np. 8–20 mm, którym wypełnia się całkowicie puste przestrzenie i zagęszcza. Zazwyczaj wymiary geokrat to 50 x 50, 60 x 40 lub 60 x 60 cm, a ich wysokość wynosi 4–6 cm. W przypadku tego typu kratek możliwe jest uzyskanie powierzchni biologicznie czynnej na poziomie 80–88%, a nawet ok. 96%.

Są też systemy ekologicznych nawierzchni z krat z tworzywa sztucznego, o wymiarach 40 x 80 x 6 cm i grubszych ściankach w porównaniu do typowych geokratek. Ich kwadratowe otwory mogą być wypełnione nie tylko kruszywem bądź trawą, lecz także kostkami betonowymi o kształcie i wymiarach dopasowanych do otworów. Wysoka wytrzymałość niektórych modeli pozwala wykorzystywać je (po wypełnieniu kruszywem lub kostką) nawet do układania nawierzchni na lotniskach lub parkingach przy obiektach przemysłowych. Zwykle używa się do tego żwirów lub kruszyw łamanych, samoklinujących się, o frakcjach dobranych do wymiarów otworów w płytach lub oczek geokraty (tu najczęściej stosuje się ziarna 8–20 mm, mniejsze mogłyby wpadać pod kratki).

Dorota Czernek