Wyposażenie placu zabaw. Jak dobrze wybrać wyposażenie na plac zabaw?

Wyposażenie placu zabaw powinno umożliwić wielowymiarową zabawę dzieciom w różnym wieku. Ważne jest też, aby urządzenia na plac zabaw były trwałe i w pełni bezpieczne. Czym kierować się przy wyposażaniu placu zabaw? Jakie normy powinny spełniać urządzenia? Najczęstsze błędy inwestorów, projektantów i zarządców przy urządzaniu placu zabaw.

Spis treści

1. Wyposażenie placu zabaw - przed wyborem producenta
2. Wyposażenia placu zabaw - materiały do budowy urządzeń zabawowych
3. Wyposażenie placu zabaw - polecane podłoża na place zabaw
4. Najczęstsze błędy przy wyposażaniu placu zabaw

Wyposażenie placu zabaw - przed wyborem producenta

Decyzję o budowie placu zabaw powinna poprzedzać analiza stanu posiadania i oczekiwań potencjalnych użytkowników. Inwestor (zarządca) musi sprawdzić m.in.:

•  jak dużym terenem dysponuje,
• czy znajdują się na nim drzewa i jakie, czy można je wykorzystać do zacienienia placu zabaw,
• ile dzieci i w jakim wieku mieszka na terenie osiedla,
• jaki jest przekrój wiekowy innych mieszkańców oraz ich oczekiwania, co do wykorzystania terenu (czy wolą plac zabaw ze strefą ciszy, czy też oddzielne ciche miejsce rekreacji dla starszych osób),
• czy w okolicy znajdują się firmy zajmujące się wyposażaniem placów zabaw, ewentualnie czy mają w pobliżu swój serwis,
• czy są wśród mieszkańców osoby, które mogłyby zaproponować autorskie rozwiązanie placu zabaw i przekonałyby do niego innych,
• czy mieszkańcy są chętni do zorganizowania placu zabaw samodzielnie lub wspólnie z dziećmi.

Przetargowi na wyposażenie placu zabaw i montaż urządzeń zabawowych warto poświęcić więcej czasu, oczekując najlepszej oferty w zadanym standardzie i na określonym terenie. Poziom wymagań można ustalić, analizując propozycje różnych firm. Po wyborze producenta, najbardziej odpowiadającego potrzebom projektu, trzeba przejrzeć jego dotychczasowe realizacje i referencje, w których powinny być zamieszczone dane ich autora. Warto się z nim skontaktować i dowiedzieć się, czy od daty wystawienia referencji opinia o producencie nie uległa zmianie. Pozwala to skorzystać z doświadczeń innych inwestorów i uniknąć ewentualnych błędów, a także pomaga zweryfikować oczekiwania i trafnie podjąć ostateczną decyzję.

• Czytaj też: Place zabaw. Nowe przepisy budowlane dotyczące placów zabaw

Dopiero po takim przygotowaniu można przystąpić do sporządzenia rzetelnego opisu wymogów zamówienia. Powinny one być precyzyjnie określone i wymagać od oferenta szczegółowych informacji, np. załączników w postaci rysunków, zdjęć proponowanych urządzeń, użytych materiałów wraz z ich parametrami. Istotne są również certyfikaty, potwierdzające zgodność wyrobu z normami, wydawane przez niezależną firmę, akredytowaną przez Polski Komitet Normalizacyjny, która również bierze za nie odpowiedzialność. Innym dokumentem, jakiego można oczekiwać jest deklaracja zgodności. To jednak tylko podpisana przez producentadeklaracja wykonania wyrobu zgodnie z normami, przez nikogo niezweryfikowana, dlatego w przypadku nieuczciwych producentów, może nie mieć nic wspólnego z opisywanym i otrzymanym wyrobem. Zdarzają się urządzenia, do których produkcji użyto tańszych materiałów (o mniejszych gabarytach/przekrojach) lub technologii (mniej wytrzymałych i trwałych). Można się także spotkać z krótkim okresem gwarancyjnym lub unikaniem serwisowania oferowanych wyrobów. Zatem im więcej czasu poświęci się na wybór urządzeń i producenta, tym mniejsze prawdopodobieństwo otrzymania bardzo słabej jakości wyrobów, nawet przy kryterium najniższej ceny.Decydując się na współpracę z danym producentem, warto również zweryfikować jego elastyczność w dopasowaniu oferty do lokalnych wymagań, a także położenie siedziby firmy (najlepiej w okolicach planowanego placu zabaw). Dobrze jest też wziąć pod uwagę czas działalności producenta. Kolejnym ważnym etapem jest podpisanie umowy z producentem i/lub wykonawcą, w której powinien być podany okres gwarancji (optymalnie 36 miesięcy) i jej precyzyjne warunki, a także czas reagowania na zgłoszenia serwisowe.

Wyposażenia placu zabaw - materiały do budowy urządzeń zabawowych

Do tworzenia urządzeń zabawowych (np. drabinek, huśtawek czy zjeżdżalni) najczęściej wykorzystuje się metal i drewno. Z punktu widzenia zarządcy/administratora lepszym materiałem jest trwalszy i mniej wymagający konserwacji metal, natomiast dzieci zwykle wolą bardziej przyjazne drewno. Przy doborze urządzeń, warto też wziąć pod uwagę łatwość ich naprawy, a także możliwość niezbyt kosztownej wymiany na inne, np. gdy trzeba będzie dopasować je do zmieniających się potrzeb dorastających dzieci na osiedlu. Wśród wielu materiałów wykorzystywanych do konstruowania urządzeń zabawowych najczęściej polecane są opisane poniżej surowce.

Urządzenia zabawowe z drewnaDrewno to naturalny, ogólnodostępny materiał, przyjemny w dotyku (zarówno zimą, jak i latem), którego widok wzbudza pozytywne skojarzenia. Jest łatwy w obróbce, co umożliwia wykonywanie różnych elementów o okrągłych lub prostokątnych przekrojach. Części z drewna najlepiej łączyć za pomocą wkrętów (nie należy stosować gwoździ), natomiast pozostałe – przy użyciu śrub ze stali nierdzewnej (ew. ocynkowanych).

Drewno ma jednak mniejszą trwałość od równie popularnego metalu i wymaga odpowiedniego zabezpieczenia oraz konserwacji. Na przykład, aby zwiększyć trwałość drewnianego podestu, warto wykończyć jego krawędzie metalowym profilem lub wymienną listwą drewnianą. Najskuteczniejszym sposobem ochrony drewna jest impregnacja ciśnieniowa (dogłębna w autoklawie). Jednak metoda ta ma sporo wad, m.in. nie używa się jej do drewna klejonego, może również powodować szarzenie drewna, zmiękczenie warstwy wierzchniej i stawanie włókien po impregnacji (przez to powierzchnia jest szorstka), a także zainfekowanie grzybami (w przypadku braku dyscypliny technologicznej).

• Czytaj też: Farba do drewna na zewnątrz. Doradzamy, jaką farbą zabezpieczyć drewno w ogrodzie

Ten rodzaj impregnacji przyśpiesza też korozję elementów metalowych, nawet ocynkowanych galwanicznie, dlatego wskazane jest stosowanie stali nierdzewnej (elementy łączne, dodatki). Mniej skuteczna jest impregnacja zanurzeniowa oraz powierzchniowa (malowanie poprzez natrysk lub za pomocą pędzla). Najbardziej ekologicznym sposobem wykańczania elementów drewnianych jest pokrywanie olejami, które tworzą gładką, przyjemną w dotyku powłokę, nadają dekoracyjny wygląd i kolor. Olejowanie musi być jednak powtarzane dwa razy w roku. Częstszych zabiegów konserwacyjnych wymagają elementy pokryte bejcami, lakierobejcami lub farbami akrylowymi.Drewniane urządzenia mają większą trwałość, gdy wykona się je z elementów z przetarcia bezrdzeniowego (rdzeń jest z nich usunięty). Są one niestety droższe od tych z drewna rdzeniowego. Należy również pamiętać o konieczności odpowiedniego mocowania elementów drewnianych w gruncie – za pomocą zabetonowanych w nim kotew metalowych.

Wyposażenie na plac zabaw z metalu

Elementy metalowe, przy właściwej konserwacji, mogą przetrwać 50 lat, a te poddane uprzednio ogniowemu ocynkowaniu nawet więcej. Niestety urządzenia zabawowe wykonane jedynie z metalu (bez dodatku drewna, sklejki, plastiku, HDPE, HPL czy kompozytów i epoksydów) nie są przyjazne dzieciom. Przyjmowanie temperatury z otoczenia powoduje, że dotykanie metalu gołym ciałem może być bolesne (szczególnie w ekstremalnych warunkach, takich jak mróz czy upał). Pod tym względem bardziej korzystne jest drewno lub gumy i tworzywa sztuczne. Ta dysproporcja wrażeń będzie spotęgowana, jeżeli urządzenie zostanie zamontowane w południowej ekspozycji. Ponadto metal jest dużo mniej biodegradowalny niż drewno.

Elementy metalowe powinny być odpowiednio zabezpieczone, np. poprzez cynkowanie ogniowe (matowa powłoka), które zapewnia odporność na niekorzystne warunki atmosferyczne. W tej technologii może być ostateczną warstwą, której powierzchnia nierzadko z czasem ulega blaknięciu. Innym sposobem wykończenia jest malowanie proszkowe (farba w postaci proszku nanoszona jest w specjalnych komorach, a następnie wypalana w wysokich temperaturach), dające powłokę odporną na ścieranie, lecz średnio wytrzymałą na uszkodzenia mechaniczne. Trzeba pamiętać, że farba proszkowa, którą pokryto nieocynkowany metal (nawet poddany fosforowaniu czy oksydowaniu), po pojawieniu się rdzy (w wyniku zarysowania czy obicia) może się łuszczyć płatami.

Urządzenia zabawowe z płyt HDPEPłyty HDPE z wysokoodpornego polietylenu, które najczęściej wykorzystuje się do wypełniania balustrad, daszków, a także jako tworzywo na bujaki bądź na konstrukcje boczne małych urządzeń zabawowych. Płyty są elastyczne, mają przyjemną w dotyku powierzchnię odporną na graffiti, malowanie markerami, długopisami i farbami w spray’u. Można na niej grawerować wzory. Długie elementy z tego materiału mają tendencje do paczenia się, dlatego konstrukcje, w których są wykorzystywane, muszą być dostatecznie sztywne. Powierzchnie płaskie z HDPE mogą być śliskie.

Urządzenia zabawowe z płyty HPLZwykle stosuje się je do wypełniania barier, daszków lub elementów ozdobnych. Płyty oraz laminaty HPL wykonane są ze sprasowanego papieru i żywicy. Materiał ten ma dużą wytrzymałość na zginanie, rozrywanie, zadrapania, a powierzchnia jest twarda, odporna na uderzenia oraz związki chemiczne i biologiczne. Może być także niewrażliwa na promieniowanie UV. Wadą tych płyt jest duża sztywność oraz ryzyko powstawania odprysków przy uderzeniach w niewyoblone krawędzie.Stal nierdzewnaStosuje się ją głównie do wykonywania elementów wyposażenia, np. części zjazdowych zjeżdżalni, tuneli, oraz wzajemnie współpracujących i narażonych na ścieranie (łożyskowane zawiesia huśtawek, rury strażaka, rurki drabinek). Jest niewrażliwa na warunki atmosferyczne i większośćsubstancji chemicznych występujących w powietrzu (np. kwasoodporna).Aby stalowe elementy urządzeń zabawowych były przyjazne dla dzieci (zarówno wzrokowo, jak i dotykowo, szczególnie podczas słonecznych lub mroźnych dni), poleca się stosowanie dodatków z drewna (najlepiej twardego i egzotycznego), a także łączników i detali z plastiku, płyt HDPE i HPL, sklejki laminowanej i antypoślizgowej. Ze względu na nagrzewanie się blachy zjazdowej zjeżdżalnie należy ustawiać tyłem do kierunku południowego. Stal nierdzewna nie wymaga konserwacji i długo zachowuje estetyczny wygląd. Jest jednak bardzo droga i w małym stopniu biodegradowalna.

Urządzenia zabawowe z tworzyw sztuczne (plastiku)Jako materiał monolityczny dają niemal nieograniczone możliwości tworzenia form i kolorów. Można z nich wykonywać daszki, ścianki, przejścia, podesty, ślizgi, elementy łączne i dekoracyjne, a także stosować np. jako rodzaj szyby w oknach – bulajach. Są średnio wytrzymałe, odporne na działanie warunków atmosferycznych, ale mają tendencje do blaknięcia. Niestety tworzywa sztuczne są trudno biodegradowalne. Uszkodzonych fragmentów nie da się naprawić i zazwyczaj konieczna jest wymiana całych elementów.Liny polipropylenowe z rdzeniem stalowymSą często stosowane do wykonywania siatek lub drabinek w urządzeniach zabawowych bądź do tworzenia konstrukcji do wspinaczki (tzw. piramidy/pająki). Przyjemne w dotyku, wytrzymałe na przecięcia i dostępne w wielu grubościach i kolorach. Ich główną wadą jest natomiast mtwardość oraz konieczność wykorzystywania specjalistycznych końcówek i złączek (aluminiowe są trwalsze od plastikowych, ale i droższe).BetonTo materiał naturalny, który w wersji podstawowej ma szorstką strukturę (gładki, architektoniczny beton jest dużo droższy), co można poprawić, zacierając powierzchnię elementów klejem lub malując je. Uszkodzone miejsca betonowych elementów są ostre i trudne do naprawienia, dlatego zazwyczaj na placach zabaw materiał ten wykorzystuje się jedynie w piaskownicach, rampach lub jako fundament urządzeń zabawowych.

Wyposażenie placu zabaw - polecane podłoża na place zabaw

Podłoże na placu zabaw powinno być dobierane nie tylko pod względem wizualnym lub ekonomicznym. W każdym przypadku jego grubość musi być dostosowana do urządzeń zabawowych, a przede wszystkim do wysokości swobodnego z nich upadku (WSU), czyli maksymalnej wysokości w pionie od miejsca podparcia ciała (np. podestu zjeżdżalni) do najniżej położonego punktu upadku. Na podstawie tego parametru wyznacza się także strefę bezpieczeństwa dla danego urządzenia (to zadanie również należy do producenta) i w jej obrębie (a nie tylko bezpośrednio pod urządzeniem) należy bezwzględnie stosować nawierzchnię o odpowiednim HIC (z ang. Head Injury Criterion).Jest to tzw. kryterium urazu głowy (krytyczna wysokość upadku wyrażana w centymetrach), jego wartość oznacza maksymalną wysokość upadku, przy której uderzenie głową o podłoże nie powoduje utraty życia. Trzeba zatem pamiętać, by rodzaj nawierzchni był odpowiednio dobrany do wysokości zainstalowanych urządzeń – im większa wysokość upadku, tym wyższa wartość HIC.Polecane podłoża naturalneTrawa – jest najbardziej przyswajalna na placach zabaw i lubiana przez użytkowników, ale przeznaczona na nawierzchnię placów o niskim HIC. Niestety brudzi odzież i trudno ją utrzymać w odpowiednim stanie, zwłaszcza w miejscach intensywnie użytkowanych i w okresach niepogody.To nawierzchnia względnie tania, ale powinna być wykonywana przynajmniej pół roku przed rozpoczęciem użytkowania.Piasek – kojarzy się z bezpieczeństwem i zabawą, nie brudzi i jest względnie tani. Wykonanie z niego nawierzchni wymaga korytowania (płytkich wykopów), ale utrzymanie nie stwarza kłopotów. Trzeba pamiętać, że piasek z czasem ulega zanieczyszczeniu, dlatego konieczna jest jego coroczna wymiana w piaskownicach.Żwir – na placach zabaw może być użyty tylko płukany, o drobnej gramaturze. Wykonanie podłoża z tego materiału wymaga korytowania. Jest łatwy w utrzymaniu, niebrudzący oraz tani.Polecane podłoża sztuczneGuma w płytach – do jej położenia niezbędna jest podbudowa z tłucznia, żwiru i piasku (ew. betonu), a także ograniczenie krawężnikami.Może być układana w każdych warunkach. Jeśli zastosuje się materiał dobrej jakości, nawierzchnia nie brudzi, jest łatwa w utrzymaniu, a uszkodzone fragmenty można szybko i prosto wymienić. Niestety to dość drogie rozwiązanie.Guma wylewana – to lity materiał wierzchni wymagający podbudowy z betonu, wylewany dwuetapowo, najlepiej jeśli jest ograniczony krawężnikami. Łatwo go utrzymać w czystości, jeżeli zostanie zachowany reżim technologiczny materiału i wykonania (w sprzyjających warunkach – od 5ºC) obu warstw wierzchnich oraz podbudowy. Taka nawierzchnia jest bardzo droga, a naprawa uszkodzonych fragmentów trudna.

Najczęstsze błędy przy wyposażaniu placu zabaw

• Brak bieżącej kontroli i konserwacji urządzeń, a także niereagowanie na drobne usterki, co obniża trwałość wyposażenia i generuje nawarstwianie się dewastacji.
• Zaniedbywanie bieżących konserwacji elementów wymagających cyklicznej dbałości.
• Ostateczne zdefiniowanie placu zabaw bez pozostawienia miejsca do spontanicznej zabawy (np. puszczanie statków w kałuży po deszczu).
• Niedopasowanie urządzeń do wieku użytkowników.
• Brak strefy ciszy dla najmłodszych (1–3 lat), przydatnej również dla ludzi starszych.
• Złe ustawienie zjeżdżalni – ślizgi zorientowane na południe nadmiernie się nagrzewają.
• Wybudowanie mało urozmaiconego placu zabaw lub wybór zbyt prostych urządzeń.

Artykuł ukazał się w publikacji „Obiekty Mieszkalne”Zobacz e-wydanie

Więcej tematów związanych z zarządzaniem obiektami mieszkalnymi