Wentylacja mechaniczna w istniejącym domu. Dlaczego się opłaca i jakie są koszty?

O konieczności zapewnienia działającej wentylacji w istniejącym domu jego mieszkańcy najczęściej przekonują się dopiero wtedy, kiedy pojawią się skutki jej niedostatecznego działania czy wręcz braku. Jeśli więc krótko po remoncie domu (np. wymianie okien i ociepleniu budynku) pojawiają się problemy z wilgocią na ścianach czy pleśnią, czas pomyśleć o zmianie wentylacji.

Spis treści

1. Wentylacja a stężenie dwutlenku węgla w powietrzu
2. Skutki słabej wentylacji
3. Wentylacja grawitacyjna w starym domu jednorodzinnym
4. Jak zrobić efektywną rekuperację w starym domu?
5. Niezbędne składniki wentylacji mechanicznej w starym domu
6. Nowa wentylacja mechaniczna w starym domu – o czym warto pamiętać
7. Ile kosztuje wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła?
8. Rekuperacja domu w Polsce
9. Wnioski

Wentylacja a stężenie dwutlenku węgla w powietrzu

W trakcie nasilenia pandemii, szczególnie dużo czasu spędzaliśmy w domach, próbując wydajnie uczyć się i pracować zdalnie. Wpływało to na zawartość dwutlenku węgla w pomieszczeniu. Dlaczego? Produkujemy go sami podczas oddychania, jednocześnie zużywając tlen. Jeśli nie dostarczamy do pomieszczenia świeżego powietrza, tlenu robi się za mało, a dwutlenku węgla – za dużo. Stężenie tlenu w powietrzu to około 21%, nawet jeśli będzie go kilka procent mniej, nie stanowi to problemu. Z kolei stężenie CO₂ staje się "kłopotliwe" już powyżej 0,1%. Odczujemy to wchodząc do zamkniętego wcześniej, niewietrzonego pokoju po lekcjach zdalnych.

Jakość powietrza określa się za pomocą wskaźnika CO₂. Liczba Pettenkoffera (nazwana tak od badacza, który zauważył korelację między stężeniem CO₂ a wydajnością ludzkiego organizmu) wynosi 1000 ppm CO₂. Jest to wartość graniczna, powyżej której wyraźnie pogarsza się samopoczucie, zdolność koncentracji i percepcja oraz produktywność, a pojawia się uczucie duszności i zmęczenia. Wartość ta jest ważna, ponieważ stężenie CO₂ w sypialniach w warunkach pełnego komfortu nie powinno przekraczać właśnie 800 ppm, zgodnie z normą PN-EN 16798-1:2019.

Nadmiar dwutlenku węgla pojawia się w pomieszczeniach niewietrzonych, a dokładniej mówiąc – niewentylowanych. Wentylacja w starym domu stanowi po prostu wymianę powietrza w pomieszczeniu. W sytuacji wzorcowej, powietrze zanieczyszczone podczas użytkowania domu jest usuwane, a na jego miejsce napływa odpowiednia ilość świeżego powietrza z zewnątrz.

Skutki słabej wentylacji

Jeśli wentylacja jest niewystarczająca, mieszkańcy domu żyją w środowisku zanieczyszczonym przez nadmiar wilgoci, nadmiar CO₂, zarodniki grzybów i pleśni, oraz inne substancje biologiczne, pyły zawieszone pochodzenia domowego, kurz czy dym papierosowy. Taki skład powietrza powoduje następujące problemy w domu:

• Poczucie duszności i "nieprzyjemna atmosfera."
• Złe samopoczucie, objawiające się najczęściej uczuciem zmęczenia, dusznością, bólami głowy itp.
• Rozwój grzybów i pleśni, którym dobre warunki zapewnia głównie wysoka wilgotność.
• Nasilenie reakcji alergicznych na pleśnie, a także nasilenie objawów astmy i innych przewlekłych chorób układu oddechowego.
• Większa podatność na infekcje i choroby układu oddechowego.
• Ciąg odwrócony, czyli nawiewanie przez kratki wywiewne zimnego powietrza, a w budynkach wielorodzinnych także zużytego powietrza od sąsiadów.
• Uciążliwe problemy użytkowe, na przykład długie schnięcie ręczników lub nieprzyjemny zapach świeżo wypranych ubrań.
• Skraplanie pary wodnej, najczęściej na oknach, ponieważ zachodzi ono na najzimniejszej powierzchni w pomieszczeniu.
• Pęcznienie materiałów wykonanych z drewna, papieru czy kartonu, a także niszczenie konstrukcji budynku przez wnikanie wilgoci w ściany.
• Poważne zagrożenie dla zdrowia i życia w przypadku gazowych urządzeń grzewczych.

Jeśli mieszkańcy doświadczają któregokolwiek z tych problemów, oznacza to niedostateczną wentylację. Często te kłopoty pojawiają się po remoncie lub termomodernizacji istniejącego domu, takich jak wymiana okien na szczelne i izolacja budynku.

Wentylacja grawitacyjna w starym domu jednorodzinnym

W większości starszych domów działa system wentylacji grawitacyjnej, który opiera się na różnicy temperatury między wnętrzem pomieszczeń a otoczeniem na zewnątrz. Niemniej jednak jest to często niewystarczający system. W tym rodzaju wentylacji świeże powietrze jest nawiewane przez otwory w ścianach, takie jak okna, nawiewniki i nawietrzaki, podczas gdy zużyte powietrze jest usuwane przez kratki wywiewne w kuchni i łazienkach. W przypadku starych domów, które nie są odpowiednio szczelne, taka forma wentylacji może powodować wychładzanie pomieszczeń i przeciągi.

Współczesne normy wymagają dostarczenia około 20 m³ powietrza na osobę na godzinę, co jest trudne do zapewnienia w sposób naturalny. Istnieją także inne ograniczenia w funkcjonowaniu tego rodzaju wentylacji, takie jak brak otwierania okien ze względu na obawy przed utratą ciepła, niekorzystne warunki atmosferyczne czy brak otworów wentylacyjnych w odpowiednich miejscach.

Jak zrobić efektywną rekuperację w starym domu?

Przed omówieniem dostępnych rozwiązań technicznych należy podkreślić, że naszym celem jest zapewnienie kontrolowanej wymiany powietrza we wszystkich pomieszczeniach w domu. Trzeba zatem pamiętać, że system rekuperacji nie może zostać zastąpiony ani przez oczyszczacz, ani klimatyzator. Żadne z tych urządzeń nie rozwiąże opisanych wcześniej problemów, których źródłem jest brak wentylacji, a więc wymiany powietrza. Powód jest bardzo prosty – klimatyzator i oczyszczacz pracują na powietrzu, które już mamy w pomieszczeniu. Nie wymieniają go, nie unieszkodliwiają dwutlenku węgla ani nie produkują tlenu.

Niezbędne składniki wentylacji mechanicznej w starym domu

Na rynku istnieje wiele produktów, które mogą pomóc w usprawnieniu lub zapewnieniu właściwej wentylacji w starym domu. Rozwiązaniem najbardziej kompleksowym jest instalacja nawiewno-wywiewna z odzyskiem ciepła, nazywana czasem instalacją rekuperacyjną lub rekuperacją. W systemie tym wymiana powietrza jest kontrolowana przez centralę wentylacyjną z rekuperatorem. Niezbędnymi składnikami tej instalacji są:

• Czerpnia powietrza - to odpowiednio zabezpieczony otwór wlotowy powietrza świeżego w ścianie zewnętrznej, który doprowadza powietrze do centrali.
• Filtr powietrza (część centrali wentylacyjnej) - odpowiada za jakość powietrza oraz czystość urządzenia i instalacji, usuwając pyły zawieszone.
• Wentylator nawiewny (część centrali wentylacyjnej) - jego zadaniem jest pobieranie powietrza świeżego i kierowanie go do sieci przewodów.
• Sieć przewodów - rury wentylacyjne idące od centrali do każdego pomieszczenia mieszkalnego, odpowiedzialne za doprowadzenie powietrza świeżego (kanały nawiewne) oraz odprowadzenie powietrza zużytego (kanały wywiewne).
• Anemostaty – nawiewne  i wywiewne, umieszczone w pomieszczeniach, takie jak sypialnie, pokoje dzienne, kuchnie czy łazienki, mają za zadanie wentylować bezpośrednio pomieszczenia.
• Wentylator wywiewny (część centrali wentylacyjnej) - odpowiada za usuwanie powietrza zużytego na zewnątrz.
• Wymiennik ciepła (część centrali wentylacyjnej) - zimą strumień powietrza wywiewanego z pomieszczeń jest ciepły. Dzięki wymiennikowi ciepła ciepło to nie ucieka na zewnątrz, lecz jest przekazywane do strumienia powietrza świeżego, co pomaga w jego podgrzaniu. Dzięki temu potrzebne jest mniej energii na ogrzewanie pomieszczeń.
• Wyrzutnia powietrza - to odpowiednio zabezpieczony otwór wylotowy w dachu lub ścianie, przez który usuwane jest zużyte powietrze.

Rekuperacja z odzyskiem ciepła sprawia, że świeże powietrze cicho i bez ingerencji mieszkańców napływa do pomieszczeń w domu, a powietrze zużyte jest równie płynnie usuwane. Za oba te procesy odpowiedzialne są wentylatory, które pracują w sposób ciągły, ale z różną wydajnością w zależności od potrzeb. Jednaką wielką zaletą tego rozwiązania jest wymiennik ciepła, który pozwala na odzysk ciepła z powietrza wywiewanego, co przyczynia się do oszczędności energii.

Nowa wentylacja mechaniczna w starym domu – o czym warto pamiętać

Jeśli rozważasz instalację rekuperacji w starym budynku, musisz wziąć pod uwagę kilka kluczowych kwestii. Rozpatrując możliwości wykonania instalacji wentylacji z centralą rekuperacyjną, można dojść do wniosku, że nie w każdym przypadku wykonanie takiej instalacji jest możliwe. Problemem może być trudność w zaplanowaniu skutecznego rozprowadzenia sieci przewodów, brak miejsca na centralę, osłabiona konstrukcja budynku, co nie pozwoli wykonać otworów w stropie. Ostatecznie sporym ograniczeniem mogą być także kwestie finansowe, gdyż instalacja rekuperacyjna w starym budynku wymaga znacznych nakładów pracy i pieniędzy.

Jeśli instalacja rekuperacyjna nie jest możliwa, można zastosować tzw. rekuperację zdecentralizowaną lub lokalną. W tym przypadku małe rekuperatory są montowane w ścianach zewnętrznych i dobierane indywidualnie do poszczególnych pomieszczeń w domu. Te rozwiązania pozwalają na kontrolowaną wymianę powietrza, ale są mniej efektywne niż centralna rekuperacja. Przy rekuperatorach zdecentralizowanych warto zadbać o ich odpowiedni dobór oraz lokalizację, by zapewnić optymalną wentylację.

Ile kosztuje wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła?

Wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna z odzyskiem ciepła wiąże się z pewnymi kosztami i większym nakładem pracy niż wentylacja naturalna. Niemniej jednak, zapewnia znaczne korzyści, takie jak lepsza jakość powietrza w pomieszczeniach i oszczędności energetyczne w dłuższej perspektywie. Oto koszty związane z utrzymaniem takiej instalacji:

• Energia elektryczna - wentylatory oraz urządzenia chroniące wymiennik przed zamarzaniem (gdy pobierają powietrze zewnętrzne o temperaturze poniżej -5ºC) zużywają energię elektryczną.
• Wymiana filtrów - filtry w centrali wymagają wymiany 2-4 razy w roku, w zależności od stopnia zanieczyszczenia powietrza.
• Przegląd konserwacyjny - coroczny przegląd konserwacyjny oraz dodatkowe prace serwisowe są niezbędne, a przegląd konserwacyjny jest warunkiem zachowania gwarancji. Te czynności także generują dodatkowe koszty.
• Czyszczenie przewodów - około raz na 10 lat warto przeprowadzić inspekcję i czyszczenie przewodów wentylacyjnych.

Koszt utrzymania instalacji wynosi około 1000-1500 zł rocznie. W porównaniu z bezkosztową wentylacją naturalną jest to znacznie wyższy wydatek, ale warto zauważyć, że trudno jest przeliczyć zdrowie i komfort mieszkańców na pieniądze. Ponadto odzysk ciepła w rekuperatorze przyczynia się do oszczędności na ogrzewaniu, co w pewnym stopniu rekompensuje koszty utrzymania instalacji wentylacyjnej.

Jako system oparty na urządzeniach mechanicznych, instalacja rekuperacyjna ma swoje ograniczenia, takie jak hałas generowany przez wentylatory, zużycie części mechanicznych oraz brak dostępu do wentylacji w przypadku przerwy w dostawie prądu.

Rekuperacja domu w Polsce

Oprócz centralnych jednostek rekuperacyjnych i rekuperatorów ściennych są także inne rozwiązania zapewniające wentylację w domach. Niemniej jednak, te dwa są najefektywniejsze i oferują kontrolowaną wymianę powietrza oraz odzysk ciepła. Warto zauważyć, że coraz więcej osób jest zainteresowanych rekuperacją w Polsce, a nowe przepisy budowlane często wymagają zastosowania wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła w nowo budowanych budynkach.

Wnioski

Zrozumiałe jest, że wentylacja naturalna może być niewystarczająca w utrzymaniu odpowiedniego poziomu jakości powietrza w domu. Dlatego warto rozważyć inwestycję w bardziej skuteczną instalację wentylacyjną. Taka instalacja powinna działać autonomicznie, eliminując zaangażowanie mieszkańców i poprawiając jakość ich codziennego życia.

Partnerzy

Alnor Systemy Wentylacji