Estetyka i zieleń na osiedlu. Jak zapewnić estetyczną i funkcjonalną przestrzeń osiedla?
Dobrze zaprojektowana mała architektura to jeden z czynników podnoszących atrakcyjność i jakość osiedli mieszkaniowych. Bez niej tak naprawdę nie można wyobrazić sobie właściwie funkcjonującej przestrzeni. Zastosowanie szeregu elementów o nowoczesnym designie i zapewniających komfort realizacji różnych form wypoczynku, pozwala znacząco podwyższyć standard zagospodarowania terenu, a przy tym nadać mu unikatowy charakter.
Spis treści
- Mała architektura według prawa
- Funkcjonalność wspólnej przestrzeni osiedlowej
- Komfort użytkowania elementów małej architektury
- Estetyka małej architektury osiedlowej
- Planowanie małej architektur
Mała architektura według prawa
Zgodnie z art. 3 pkt. 4 ustawy Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (DzU z 1994 r. nr 89, poz. 414, ze zm.) do małej architektury zaliczają się m.in. niewielkie „obiekty użytkowe służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku”. Są to elementy wyposażenia, takie jak ławki, kosze na śmieci, latarnie, a także trejaże i pergole, donice na rośliny, murki i ogrodzenie, stojaki na rowery, tablice informacyjne i wiele innych.
Na terenie niepublicznym, będącym własnością spółdzielni lub wspólnot mieszkaniowych, budowa większości elementów małej architektury nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę ani zgłoszenia w urzędzie.
Dotyczy to obiektów, takich jak:
- wiaty o powierzchni zabudowy do 50 m², usytuowane na działce, na której znajduje się budynek mieszkalny, lub przeznaczonej pod budownictwo mieszkaniowe, przy czym łączna liczba tych wiat na działce nie może przekraczać dwóch na każde 1000 m² jej powierzchni,
- wolno stojące altany o powierzchni zabudowy do 35 m², przy czym łączna liczba tych obiektów na działce nie może przekraczać dwóch na każde 500 m² jej powierzchni.
Funkcjonalność wspólnej przestrzeni osiedlowej
Jednym z zadań współczesnej małej architektury, niezależnie czy będzie to ławka, element oświetlenia ścieżki osiedlowej, ogrodzenie czy pergola umieszczona wśród zieleni, jest wspieranie funkcjonalności miejsc, w których się znajdują. Aranżacja zwłaszcza niedużego osiedla może być dość trudna, ale w tym przypadku pomocne będzie wydzielenie czytelnych stref użytkowych. Można tego dokonać w łatwy sposób – poprzez odpowiedni dobór elementów małej architektury. Ich obecność lub brak podpowie lub wręcz wskaże użytkownikom, czy jest to miejsce przeznaczone do spaceru, przestrzeń wypoczynkowa, obszar otoczenia wejścia do budynku lub inny teren związany z obsługą komunikacji pieszej i kołowej.
Układ elementów zagospodarowania będzie miał wpływ na zachęcanie do pozostania w danym miejscu na dłużej lub szukanie innego, np. pozostawienie dłuższych odcinków ścieżek bez mebli wypoczynkowych będzie sugerować funkcję tranzytową, choć warto też pomyśleć o ustawieniu w pewnych odstępach pojedynczych ławek dla osób o ograniczonej mobilności.
Rozmieszczenie elementów małej architektury jest kluczowe dla organizacji przestrzeni, sprawnego jej funkcjonowania i eliminacji potencjalnych kolizji. Zwłaszcza rozplanowanie siedzisk w strefach sąsiedzkich musi zostać podporządkowane głównej funkcji – ławki ustawione pojedynczo mogą stworzyć kameralne i ciche zakątki, a meble wypoczynkowe zestawione w grupach od razu wskażą, iż jest to obszar zachęcający do spotkań na świeżym powietrzu dla większej grupy osób.
- Przeczytaj też: Tereny zieleni na osiedlu mieszkaniowym - wymogi formalne, zarządzanie terenami zieleni
Istotną zasadą organizacji przestrzeni poprzez zastosowanie elementów małej architektury jest dążenie do rozmieszczenia ich z umiarem. Funkcjonalność w tym przypadku oznacza sprawne rozdysponowanie terenem, aby uniknąć gromadzenia zbyt dużej liczby użytkowników w jednym miejscu.
Eliminacja zagrożeń wynikających z nakładania się różnych funkcji na małej przestrzeni może wymagać podjęcia decyzji o całkowitym braku elementów wypoczynkowych w strefach, które temu nie sprzyjają albo odwrotnie – zwiększenia udziału elementów separujących (np. specjalnych murków lub innych przegród terenowych, trejaży zasłaniających nieatrakcyjny widok lub uniemożliwiających wtargnięcie pieszych na drogę kołową czy ścieżkę rowerową itd.), mających na celu poprawę bezpieczeństwa.
- Nowa inwestycja: Apartamenty nad Rzeką we Wrocławiu – Dom Development rozpoczyna budowę osiedla nad Odrą
W szczególnych sytuacjach, gdy wskazane jest pewne modelowanie zachowań społecznych (np. zniechęcenie do gromadzenia się w miejscach, w których hałas lub nadmierny ruch może przeszkadzać mieszkańcom lokali usytuowanych na parterach lub blokować przejście itp.), przemyślana lokalizacja i aranżacja elementów zagospodarowania będzie wręcz decydować o akceptacji projektu. Na osiedlach mieszkaniowych nie chodzi o to, by usunąć pewne grupy społeczne z przestrzeni, ale o wspieranie właściwych zachowań poprzez odpowiednie ustawienie i dobór elementów wypoczynkowych. Jest to szczególnie ważne w przypadku realizacji głośniejszych form spędzania czasu (np. place zabaw czy siłownie na świeżym powietrzu), gdyż dzięki ich lokalizacji na obrzeżu osiedla można spełnić oczekiwania osób lubiących ciszę i spokój, organizując dla nich miejsca w sąsiedztwie budynków.
- To jest ciekawe: Jak urządzić ogród przed wejściem do domu?
Logiczne planowanie, nieprzeładowywanie każdego skrawka terenu meblami na rzecz stworzenia określonych stref funkcjonalnych pozwoli uniknąć niezadowolenia mieszkańców, a osiedle będzie dopasowane do potrzeb osób w każdym wieku i o różnych preferencjach wypoczynkowych. W tym kontekście mogą sprawdzić się także wielofunkcyjne sprzęty, które zwłaszcza na małej przestrzeni pozwolą na rozbudowę projektu. Wprowadzanie donic na rośliny połączonych z siedziskami albo stosowanie mebli mobilnych to coraz bardziej popularne przykłady takich rozwiązań.
Komfort użytkowania elementów małej architektury
Mała architektura ma zapewnić lub podnieść komfort użytkowania przestrzeni osiedlowych i tym samym wpłynąć pozytywnie na zadowolenie mieszkańców, o czym decyduje m.in. jakość stosowanych rozwiązań. Chęć indywidualizacji otoczenia (jednocześnie wykluczającej pewne grupy z jego użytkowania) może być także przyczyną wprowadzania tzw. wrogiego designu, czyli sytuacji, gdy atrakcyjne wizualnie, ale niewygodne i niefunkcjonalne obiekty małej architektury bardzo łatwo mogą zdominować dany obszar.
Staną się wówczas przyczyną negatywnych opinii mieszkańców i źródłem konfliktów społecznych. Mogą też powodować spory z zarządcą terenu, na którym mieszkańcy będą wymuszać konieczność wymiany elementów zagospodarowania na inne, co w konsekwencji wygeneruje dodatkowe koszty. Ograniczenia finansowe i brak przemyślanego projektu zagospodarowania przestrzeni mogą również stać się przyczyną powielania wzorców typowych dla przestrzeni publicznych, które nie sprawdzą się na osiedlach mieszkaniowych.
Teren wokół zabudowy jest częścią wspólną i ma służyć całej społeczności, ale nie będzie użytkowany tak samo jak centralny plac miejski czy park publiczny. Dlatego meble, takie jak ławki bez oparć lub te z podziałami, których zadaniem jest zniechęcenie do dłuższego odpoczynku lub leżenia, będą w osiedlu nieprzydatne. Atutem będzie natomiast wprowadzenie różnorodnych typów siedzisk – zarówno ławek wygodnych dla seniorów (obowiązkowo z oparciami i podłokietnikami), jak i wypoczynkowych leżanek, które będą służyły osobom o znacznie większej sprawności.
Kluczowe jest dostosowanie przestrzeni osiedli mieszkaniowych do potrzeb różnych osób, co nie tylko zachęci do spędzania czasu na zewnątrz, ale także umożliwi realizację wszelkich aktywności w sposób wygodny i komfortowy. W przypadku mebli wypoczynkowych podstawą będzie oczywiście ich dostosowanie do zasad ergonomii, a więc dobór rozwiązań sprzyjających korzystaniu z nich przez każdego potencjalnego użytkownika.
Tu warto zaufać producentom i sprawdzonym, przetestowanym modelom. Obowiązkowe jest także wdrażanie rozwiązań łączonych – wprowadzanie takich obiektów małej architektury, które ułatwią poruszanie się osobom z różnymi dysfunkcjami, np. pozwolą na dojazd do siedzisk wózkiem inwalidzkim i zatrzymanie się w odpowiednim oraz bezpiecznym miejscu tuż przy nich (aby łatwo mogły nawiązywać relacje z innymi osobami), zachęcą do spaceru seniorów, ale i opiekunów z małymi dziećmi. Takie podejście stanowi jeden z aspektów projektowania inkluzywnego.
Elementy wyposażenia stosowane w osiedlach mieszkaniowych powinny cechować się wysokim standardem również w zakresie doboru materiałów, z jakich są wykonane. Istotne są trwałość, bezpieczeństwo (nawet przy bardzo intensywnym użytkowaniu) oraz wandaloodporność. Meble nie mogą być podatne na zmienne warunki pogodowe, gdyż powinny zachować zarówno funkcjonalność, jak i estetykę przez długi czas. Popularne są obecnie materiały, takie jak stal nierdzewna czy dobrej jakości beton, pozwalający jednocześnie na modelowanie poszczególnych elementów wyposażenia.
Bardzo wygodne i komfortowe w użytkowaniu – zarówno zimą, jak i latem – są siedziska wykonane z właściwie zaimpregnowanego drewna, również tego z odzysku. Wykorzystywanie materiałów z recyklingu i stosowanie rozwiązań zrównoważonych zawsze będzie postrzegane pozytywnie przez mieszkańców jako ich wkład w dbałość o środowisko, co jest jednocześnie pewnym walorem edukacyjnym. Umeblowanie przestrzeni powinno być pod tym względem starannie wyselekcjonowane i przetestowane.
Na wysoki standard małej architektury wpływają również jakość wykonania poszczególnych obiektów i ich elementów składowych – niezależnie od skali wdrożonych rozwiązań liczą się solidność, a także sprawdzone, gwarantujące trwałość, i w wielu przypadkach opatentowane, technologie stosowane w produkcji.
Atutem będzie też łatwość montażu i stabilność. Wszystkie te cechy pozwolą zmniejszyć koszty ogólnego utrzymania elementów małej architektury w ujęciu wieloletnim, zużycie wykorzystywanych materiałów oraz liczbę niezbędnych zabiegów konserwacyjnych, a także ograniczą czas pracy.
Estetyka małej architektury osiedlowej
Dla budowania charakteru miejsca, na czym powinno szczególnie zależeć deweloperom i projektantom, niezwykle istotne są wysokie walory estetyczne przestrzeni osiedlowych. W celu uzyskania dobrego efektu w małej architekturze coraz częściej stosuje się rozwiązania modułowe, oparte na określonej wiodącej formie, kombinacji materiałów czy kolorystyce. Możliwość zestawiania ze sobą elementów ułatwia ich aranżację i opracowanie charakterystycznych typów zestawień, których zadaniem jest wprowadzenie porządku przy jednoczesnym nadaniu przestrzeni osiedla czytelnej i zrozumiałej w odbiorze kompozycji.
Mając na uwadze to, że mała architektura znacząco wpływa na wizualne postrzeganie terenu, jej dobór powinien uwzględniać podstawowe zasady konieczne do wdrożenia w tym kontekście. Nowoczesna forma nie musi i wręcz nie powinna oznaczać nadmiernie udziwnionych czy przeładowanych detalem, a przez to często niekomfortowych elementów zagospodarowania, których walory użytkowe będą zdominowane przez te wizualne.
Dobry projekt może zwracać uwagę do pewnego stopnia i w na tyle dyskretny sposób, aby nie zniechęcać do użytkowania przestrzeni. Zastosowane rozwiązania małej architektury w pierwszej kolejności powinny być jak najbardziej spójne z otaczającą architekturą – dopasowane do jej stylu i charakteru, powielające najbardziej oczywiste i widoczne cechy formy oraz bazujące na tych samych materiałach.
Skojarzenia oraz nawiązania do pozostałych obiektów i elementów wdrożonych w danym miejscu pozwolą pełniej rozpoznać zamysł projektanta i zrozumieć nadrzędną ideę kształtowania przestrzeni. Można to z powodzeniem zrealizować poprzez wydobycie lub mocniejsze podkreślenie jednego waloru, np. wyróżniającego się detalu mebla czy wybranej struktury przestrzennej.
Mała architektura jako forma sztuki zyskuje dziś na znaczeniu, zwłaszcza poprzez wprowadzenie odważnej, dominującej barwy staje się jednym z głównych trendów w projektowaniu przestrzeni publicznych i tym samym wkracza coraz bardziej również do przestrzeni osiedlowych. Ponieważ w większości przypadków pozytywnie oceniane są odcienie neutralne, a nawet monochromatyczne, również dobór koloru wiodącego i skala jego użycia nie powinny odstraszać i generować negatywnych opinii użytkowników. Ważne jest, by nie przeładować przestrzeni nadmiarem barw.
Nowa i nieco bardziej intensywna kolorystyka zastosowana w małej architekturze będzie pełnić funkcję dekoracyjną, ożywi przestrzeń i wpłynie na odczucia oraz reakcje użytkowników. Celem takich zabiegów powinno być jednak zawsze tworzenie szczególnej atmosfery i ducha miejsca, poprzez przyciąganie uwagi oraz ułatwianie identyfikacji z danym obszarem. Wyważenie i oparcie koncepcji na jednym – uznanym za przewodni i zaakceptowanym przez mieszkańców osiedla – elemencie wizualnym może zdecydować o sukcesie takiego artystycznego rozwiązania.
Czasem wystarczy jedynie barwny akcent subtelnie powielany w wybranych strefach. Tego rodzaju zabieg sprawi, iż mała architektura stanie się wizytówką miejsca, utożsamianą jednocześnie z konkretną inwestycją. Należy też pamiętać, że wdrażane w przestrzeni osiedlowej wzorce będą wpływać w pewnym stopniu na kształtowanie poczucia estetyki mieszkańców.
Planowanie małej architektur
Dobry design i świadome planowanie małej architektury oddziałują na funkcjonalność i atrakcyjność przestrzeni osiedlowych. Wysoki standard zagospodarowania tymi szczególnie ważnymi elementami jest coraz bardziej doceniany, a ponadto decyduje o powodzeniu inwestycji.
Podejmując decyzję o doborze obiektów małej architektury, na pewno warto skorzystać z rozwiązań oferowanych przez wyspecjalizowane firmy projektujące wyposażenie przeznaczone do przestrzeni osiedlowych. Dostępna na rynku oferta pozwala wybrać zarówno te zachowawcze, jak i nieco bardziej odważne projekty. Sprawdzeni producenci o wypracowanej renomie pomogą dobrać najlepsze rozwiązanie dla danej przestrzeni, a także zagwarantują zarówno wysoką jakość wykonania, jak i możliwość rozbudowy asortymentu w przyszłości lub w sytuacji, gdy potrzebna będzie wymiana elementów na nowe. Tworząc zespół projektowy, należy zatem poważnie rozważyć współpracę z wyspecjalizowaną firmą.
Współczesne tendencje kształtowania i doboru mebli do przestrzeni osiedli mieszkaniowych dążą do zadowolenia użytkowników o różnych potrzebach, dlatego są coraz częściej oparte na indywidualizacji rozwiązań przy konieczności zachowania podstawowych zasad funkcjonalnych. Podejście wielopłaszczyznowe, które wiąże się ze współpracą wielu specjalistów z deweloperami, może zaowocować unikalnością projektów – opracowaniem komponentów wyposażenia wyróżniających się i ściśle odpowiadających danemu miejscu, przy stosunkowo niewielkim wzroście kosztów realizacji. Opracowanie indywidualnych rozwiązań, mimo iż jest często wyzwaniem i wymaga nieco więcej pracy, pozwoli znacznie odróżnić dane miejsce od innych, zunifikowanych.
